NJCM waarschuwt dat Europese digitale ‘vereenvoudiging’ kan leiden tot aantasting mensenrechten

Het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten (NJCM) heeft zich aangesloten bij een brede coalitie van maatschappelijke organisaties, vakbonden en mensenrechtenorganisaties om zich uit te spreken tegen de inhoud van deze gelekte Digitale Omnibus-voorstellen. Hoewel vereenvoudiging van wetgeving op zichzelf legitiem is, zou dit niet mogen leiden tot afzwakking van de bescherming die deze wetten bieden.

Ondermijning van Europese normen onder de noemer van simplificatie

Het NJCM maakt zich zorgen over de aanpassingen van fundamentele principes onder de noemer van ‘technische aanpassingen’ en ‘simplificatie’. Door essentiële wetten tot overbodige bureaucratie te bestempelen lijkt de EU toe te geven aan de lobby van grote technologiebedrijven en statelijke actoren die zich verzetten tegen de Europese principes van een eerlijk, veilig en democratisch digitaal landschap.

Zo wordt in de voorstellen de reikwijdte van de bescherming van bijzondere persoonsgegevens zoals etniciteit, politieke overtuiging of seksuele voorkeur sterk verminderd. De voorstellen stellen dat deze bescherming niet nodig is wanneer gevoelige kenmerken enkel kunnen worden afgeleid “door vergelijking, kruisverwijzing of deductie”, terwijl dit door de inzet van technologie zoals AI steeds eenvoudiger wordt. De bestaande ruime bescherming blijft juist noodzakelijk bij het voorkomen van (indirecte) discriminatie, bijvoorbeeld in het geval van risicoprofilering of gedragsgerichte personalisatie.

Een ander voorbeeld is het voorstel om de verwerking van persoonsgegevens voor AI-training toe te staan op basis van een ‘gerechtvaardigd belang’. Het gebruik van bijzondere persoonsgegevens wordt daarbij toegestaan, zolang het verwijderen ervan een “onevenredige inspanning” zou vergen. Tegelijkertijd worden de waarborgen, zoals de registratieverplichting van bepaalde hoog-risico AI-systemen, afgezwakt. Het NJCM ziet dit als een zorgelijke koerswijziging. Juist nu de inzet van (generatieve) AI de menselijke autonomie en zelfbeschikking meer onder druk lijkt te zetten.

Oproep aan de Europese Commissie

Als de EU de naleving van onderhavige wetten wil vereenvoudigen, is ondersteuning bieden bij de naleving een betere weg. Bijvoorbeeld met richtsnoeren en hulpmiddelen, die verduidelijken en mensen online beschermen. Het is onwenselijk om de kaders af te breken die wezenlijk bijdragen aan bescherming van burgers in de digitale wereld.

Het NJCM roept in de brief de Europese Commissie samen met de andere ondertekenaars daarom op tot het volgende:

• Stop direct de pogingen tot het heropenen van de AVG, de ePrivacy-richtlijn, de AI-Act en andere essentiële regelgeving die digitale rechten beschermt;

• Herbevestig de inzet van de EU voor een op mensenrechten gebaseerde publieke sturing van de digitale samenleving, inclusief sterke handhaving van bestaande beschermingsmaatregelen; en

• Handhaaf de institutionele verantwoordingsplicht, stimuleer zinvolle betrokkenheid van het maatschappelijk middenveld en de betrokken gemeenschap, en behoud de integriteit van het democratische proces van de EU.

Lees hier de brief van het NJCM en andere medestanders.