Energietransitie

Gemeente Deventer neemt het heft in eigen handen bij het tegengaan van netcongestie. De gemeente wil het voorkeursrecht inzetten om grond te verkrijgen voor uitbreiding van het net. Volgens Arjan Raatgever van TwynstraGudde is er privaat- en publiekrechtelijk vaak veel mogelijk via gemeenten en provincies, maar zetten overheden en netbeheerders deze instrumenten nog te weinig in.

We verbruiken steeds meer elektriciteit . Ook neemt de opwekking van energie door zonnepanelen en windmolens snel toe. Het leidt tot verduurzaming, maar ook tot een overvol energienet. Het fenomeen van overvolle energienetten wordt ook wel netcongestie genoemd. Dit houdt in dat de vraag naar elektriciteit groter is dan het elektriciteitsnet kan leveren. Dit komt vooral voor tijdens piekperiodes. Zo wordt er aan het einde van de middag en het begin van de avond veel stroom verbruikt. Tegelijkertijd zorgen zonnige en winderige dagen juist voor een piek in het aanbod, omdat de zonnepanelen en windmolens dan veel elektriciteit opleveren. Netcongestie is een steeds prominenter probleem aan het worden op de bedrijfsruimtemarkt. Uit een onderzoek van NVM Business en BrainBay blijkt dat 53 procent van de bedrijventerreinen in Nederland geen capaciteit beschikbaar heeft voor de extra afname van elektriciteit. De grootste belemmeringen voor de groei van bedrijven zijn zeer herkenbaar, namelijk netcongestie en ruimtegebrek.

Ben Voorhorst besteedde bij Tennet een heel werkzaam bestaan aan het Nederlandse stroomnet. Toch heeft de kersverse gepensioneerde (‘ik doe alleen nog klussen waarbij ik niet te veel moet’) een verrassend frisse en optimistische kijk op de ogenschijnlijk grootste plaag van de energietransitie: het op gezette tijden vollopen van het stroomnet (netcongestie). ‘Ik zeg niet dat er geen problemen zijn, maar lang niet altijd en overal. Bovendien zijn de meeste van de knelpunten echt oplosbaar.’

Op 18 juni 2024 is het wetsvoorstel Wet collectieve warmte (Wcw) voor de parlementaire behandeling aan de Tweede Kamer gestuurd. Het wetsvoorstel regelt dat warmtebedrijven, zoals de stadsverwarming en grote warmtetransportnetten, voortaan in handen van gemeenten zijn. Het regelt ook de bescherming van de consumenten, de prijs van warmte voor de huishoudens en andere verbruikers en de verantwoordelijkheid voor de productie en levering van warmte en koude. Bovendien geeft het wetsvoorstel regels voor zowel grote als kleine collectieve warmtesystemen. Wij behandelen enkele in het oog springende onderwerpen.

Nationale initiatieven en ook Europese regels kunnen uitkomst bieden bij het versneld realiseren van energieprojecten, zowel bij de vergunningverlening als in de beroepsfase.

Het afgelopen kwartaal had Nederland 350 miljoen kubieke meter gas kunnen besparen als zonnepanelen en windmolens niet zouden zijn afgeschakeld. Dat blijkt uit cijfers van Energieopwek.nl. De niet gerealiseerde besparing wordt de komende tijd waarschijnlijk groter.

Op 4 juni 2024 heeft de Tweede Kamer het wetsvoorstel voor de Energiewet aangenomen. De Energiewet zal de huidige Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet vervangen. In de Energiewet staat onder andere voor wat voor soort energieprojecten het verplicht is een projectbesluit op te stellen. Om welke projecten dit gaat, wie in dat geval bevoegd gezag is en hoe de projectprocedure eruitziet, maken wij inzichtelijk in deze visual.

Energie-infrastructuuronderneming Gasunie heeft in het eerste halfjaar van 2024 € 171 miljoen minder nettowinst en € 407 miljoen minder omzet geboekt dan in het eerste halfjaar 2023. Het grootste deel van de daling wordt veroorzaakt door het systeem van regulering waarmee Gasunie in Nederland en Duitsland te maken heeft. In 2022 verkochten de netwerkbeheerders van Gasunie door de Russische inval in Oekraïne veel meer capaciteit dan verwacht tegen soms veel hogere prijzen. De werkelijke inkomsten kwamen hierdoor substantieel boven de door de toezichthouders bepaalde toegestane opbrengsten te liggen. Die extra opbrengsten worden in 2024 en volgende jaren aan de markt teruggegeven in de vorm van lagere tarieven. Daarnaast verkocht en veilde Gasunie de afgelopen maanden minder capaciteit dan in dezelfde periode vorig jaar. De daling van de nettowinst werd gedempt door het dalen van de energiekosten voor het transport van gas.

Het gebruik van algoritmes in de energiehandel op groothandelsmarkten voor elektriciteit en gas is sterk toegenomen. De energietransitie is een van de aanjagers. De opwekking van hernieuwbare energiebronnen is minder voorspelbaar voor handelaren. Algoritmes helpen handelaren om last-minute hun posities aan te passen. Ook is er een groeiend aantal pure algoritmehandelaren actief. Dat zijn partijen die geen eigen energiecentrale bezitten of klanten bedienen voor de levering van gas en elektriciteit maar een verdienmodel hebben gebaseerd op algoritmehandel. Dat blijkt uit een verkennende marktstudie van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) naar algoritmische energiehandel. De ACM heeft daarbij samengewerkt met de Autoriteit Financiële Markten (AFM), omdat het toezicht op het gebruik van algoritmes in de energiehandel valt onder beide toezichthouders. Algoritmische handel kan positieve effecten hebben op efficiënte prijsvorming en liquiditeit op de markt, maar er zijn ook risico’s, blijkt uit deze markstudie. De regels waar handelaren op groothandelsmarkten aan moeten voldoen als zij gebruik maken van algoritmen zijn onlangs aangescherpt. De ACM en de AFM gaan strak monitoren of bedrijven zich daar aan houden.