Ambitieuze ruimtelijke en maatschappelijke keuzes nodig om klimaatbestendig te worden

Input voor de NAS’26

De aanleiding voor dit adviesrapport is het verzoek van de minister van Infrastructuur en Waterstaat om input te leveren voor de herziening van de Nationale klimaatadaptatiestrategie (NAS) die in 2026 uitkomt. De vragen waar de WKR zich op heeft gericht: wat zijn voor klimaatadaptatie richtinggevende keuzes als je ook kijkt naar maatregelen om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen? En hoe kom je op tijd tot de juiste keuzes?

Ander ruimtegebruik

Keuzes over het gebruik van de ruimte zijn volgens de WKR nu nodig. Soms is het mogelijk dat met maatregelen de functie van een gebied hetzelfde blijft. Dit noemt de WKR ‘intensiveren’. Maar in sommige gebieden is het nu al onmogelijk geworden om de ruimte op dezelfde manier te blijven gebruiken. Ook extra maatregelen helpen niet meer. Soms is het te duur, is er geen ruimte of is er een gebrek aan zoetwater. Hogere dijken of het doorspoelen van polders tegen verzilting zijn niet altijd meer genoeg. In zulke gevallen moet het gebied een andere functie krijgen. Dit noemt de WKR ‘transformeren’. Dit kan betekenen dat we verzilting accepteren of dat we woningen, infrastructuur en industrie verplaatsen. Door het ene gebied anders in te richten, kunnen met extra maatregelen functies in het andere gebied behouden blijven.

Weerbaardere samenleving

De overheid kan volgens de WKR niet altijd iedereen helemaal beschermen tegen de huidige en toekomstige klimaatrisico’s. Burgers en bedrijven gaan daarom steeds een steeds grotere rol spelen in het aanpassen aan klimaatverandering. Dit noemt de WKR ‘autonome adaptatie’. Dit is belangrijk om als samenleving sterker te worden tegen toenemende klimaatrisico’s. Maar dit werkt alleen als alle partijen maatregelen goed op elkaar afstemmen, bijvoorbeeld om te voorkomen dat ze elkaar in de weg zitten of dat ze negatieve gevolgen voor anderen hebben.

Aanbevelingen voor een toekomstbestendig Nederland

De WKR doet in haar rapport allerlei aanbevelingen voor ruimtelijke en maatschappelijke keuzes. Een greep uit de aanbevelingen:

• Bepaal op nationaal niveau waar nu al transformatie nodig is en waar het later kan. Werk dit regionaal uit. Hierbij zijn het water- en bodemsysteem en klimaatrisico’s heel belangrijk. Doe dit bijvoorbeeld op de zandgronden die nu al last hebben van verdroging en koppel dit aan opgaves voor landbouw, woningbouw, industrie, waterkwaliteit en een gezonde leefomgeving.

• Voer bij grote ruimtelijke plannen een klimaatadaptatietoets uit die 100 jaar vooruitkijkt. Hierbij gaat het om investeringen in infrastructuur, woningbouw en industrie.

• Zorg dat de extra kosten voor waterbeheer en adaptatie bij gebiedsontwikkeling binnen elk project al doorberekend zijn. Zo voorkomen je dat deze kosten op de samenleving worden afgewenteld. Dit kan bijvoorbeeld door waterschappen extra juridische mogelijkheden te geven. Daarvoor moeten waterschappen ook al in een vroeg stadium bij ruimtelijke plannen betrokken worden.

• Maak informatie over klimaatrisico’s van woningen en andere gebouwen openbaar voor burgers en bedrijven, onder andere om het bewustzijn over klimaatrisico’s te vergroten en klimaatadaptatie te stimuleren. Zorg ervoor dat klimaatrisico’s in de prijs van onroerend goed verwerkt zijn. Let hierbij op kwetsbare groepen en maak rechtvaardig beleid om hen tegen de gevolgen van deze inprijzing van risico’s te beschermen.

• Ontwikkel een nationale adaptatiemonitor die periodiek inzicht geeft in klimaatrisico’s, adaptatiemaatregelen, maatschappelijke ontwikkelingen, en de verdeling van kosten en opbrengsten.