Klimaatbeleid te duur? Niets doen kost meer

Het onderstaande artikel is een voorpublicatie uit de decembereditie van PONT, Vakblad Energie en Duurzaamheid. Schrijf je hier gratis in voor het vakblad.

Overheden hebben de plicht om hun burgers van een veilige en leefbare omgeving te voorzien. Europese landen hebben een disproportioneel hoge bijdrage geleverd aan historische emissies en daarmee extra verantwoordelijkheid om tijdig te verduurzamen. Ten onrechte leggen de politiek en de media vaak de nadruk op de kosten hiervan. In De Telegraaf stond onlangs een kop over wat het klimaatbeleid wel niet zou kosten. Maar pas op: het niet behalen van de klimaatdoelen is ook niet gratis. Dat hangt niet alleen samen met de kosten die overheden moeten betalen na klimaatrechtszaken (wat het demissionaire kabinet absurd genoeg hoopt te doen uit het Klimaatfonds), maar ook met schade door overstromingen en extreem weer, verminderde voedselproductie, meer ziektekosten door hitte en adaptatiemaatregelen voor een stijgende zeespiegel.

Dat is allang geen doemdenken meer, ook Nederland komt hier niet onderuit. Een paar jaar terug zorgde één enkele hagelbui in de glastuinbouw voor meer dan 70 miljoen euro schade. Het Verbond van Verzekeraars schatte de schade aan extreem weer in 2022 al in op meer dan 886 miljoen euro. Volgens de klimaatschadeschatter lopen de totale kosten door droogte, hitte en wateroverlast in Nederland tot 2050 op tot 78-173 miljard euro. Die kosten zullen na 2050 verder stijgen.

De klimaatkosten kunnen oplopen tot 5 tot 20 procent van het wereldwijde bbp

De kosten van nietsdoen

Schattingen van wereldwijde kosten van klimaatverandering – uitgedrukt in geld – lopen gigantisch uiteen, maar laten we een poging wagen. Onderzoek van Stern laat zien dat de klimaatkosten kunnen oplopen tot 5 tot 20 procent van het wereldwijde bbp. Een onderzoek in het Middle Eastern Journal of Economics schat de schade van alleen hogere temperaturen al op 18 procent van de economie. Sommige berekeningen komen uit op een schade in van 15 tot 34 procent van de economie in 2100, terwijl investeringen in het tegengaan van klimaatverandering met zo’n 1 à 2 procent per jaar deze schade kunnen beperken tot 2-4 procent. Daarmee is het goedkoper om klimaatverandering tegen te gaan én de wereldbevolking meerdere malen uit de armoede te helpen dan om niets te doen.

De schatting van het IPCC-rapport is dan weer vrij beperkt, met maar 2,6 procent schade aan het bbp in 2100 bij een opwarming van 3,7 graden.

Schattingen blijven onzeker. Het is moeilijk om alle effecten mee te nemen, zoals het aantikken van bepaalde kantelpunten. Het smelten van de permafrost kan de wereld bijvoorbeeld 2,4 biljoen per jaar kosten.

Uiteraard zullen deze kosten alleen dalen als genoeg landen meedoen aan het tegengaan van klimaatverandering. Geen enkel land kan het klimaat op zichzelf redden, maar elk beetje kan verschil maken in het voorkomen van kantelpunten. Verantwoordelijkheid nemen betekent bovendien je eigen deel doen, ook als anderen achterblijven.

Verantwoordelijkheid nemen betekent je eigen deel doen, ook als anderen achterblijven

Topje van de (smeltende) ijsberg

Hoewel de meeste kosten van klimaatverandering pas in de toekomst zichtbaar zullen worden, hebben we het topje van de (smeltende) ijsberg nu al ervaren. Tussen 1980 en 2020 werd Europa 2,2 graden warmer, verloren we door branden een bosgebied ter grootte van twee keer Portugal en overleden meer dan 138.000 mensen aan extreem weer. De financiële schade bedraagt in Europa tot 2020 487 miljard – zo’n 750 euro per de gemiddelde Nederlander. Er komen onvermijdelijk meer kosten aan, en het is onze plicht deze te minimaliseren voor toekomstige generaties.

Ondanks de tastbare gevolgen van de klimaatcrisis voelen veel mensen zich alleen staan in hun zorgen. Ze onderschatten structureel het aantal anderen dat zich óók zorgen maakt om klimaatverandering. Het klimaat stond tijdens de verkiezingscampagne misschien meer op de achtergrond, maar wereldwijd wil nog steeds 89 procent van de bevolking strenger klimaatbeleid. 69 procent is zelfs bereid hiervoor 1 procent van het inkomen op te geven.

Klimaatbeleid schept ook veel economische kansen

Kansen

Gelukkig is het tegengaan van klimaatverandering niet slechts een kostenpost. Klimaatbeleid schept juist ook veel economische kansen. Er komen meer banen in schone sectoren en onze energievoorziening en economie worden onafhankelijker van andere landen. Verduurzaming van woningen vermindert gezondheidsklachten door schimmels en kou, wat Europa tot 194 miljard aan kosten kan schelen. Ook de Nederlandsche Bank beargumenteert dat decarbonisatie niet alleen maar geld kost, maar onze economie juist kan laten groeien. Een mooi voorbeeld is Costa Rica, waar al bijna 100 procent van de elektriciteitsvoorziening hernieuwbaar is, terwijl het land gemiddeld 3,4 procent economische groei over het afgelopen decennium heeft behaald.

Het zou fantastisch zijn als rechts gaat inzien dat klimaatuitgaven niet alleen kosten zijn, maar ook investeringen. Een investering is een uitgave die op termijn weer waarde oplevert: in geld, veiligheid, gezondheid of toekomstbestendigheid. Zo kost een windturbine één keer een hoop geld, maar voorziet deze ons daarna minstens vijftien jaar lang gratis van energie, zijn we daardoor minder afhankelijk van Poetin of Trump en is de lucht schoner.

Een investering in de natuur levert op een andere manier waarde op, die moeilijker in geld uit te drukken is. Het waarderen van het klimaat in monetaire termen is een effectieve manier om de natuur te beschermen in ons kapitalistische systeem, maar het zal helaas nooit een exacte wetenschap worden. Bovendien heerst nog altijd de vraag of geld überhaupt het onderwerp van de discussie moet zijn. Misschien gaat klimaatbeleid niet zozeer om wat het minste kost, maar om wat we als samenleving het meest waard vinden.

Kosten als we niets doen aan de opwarming van de aarde

De sociale kosten van de opwarming van de aarde kunnen oplopen tot meer dan 350 euro per ton CO₂. Deze kosten verschillen sterk per land en zullen met name hoog zijn in landen die veel uitstoten, zoals China en de VS. Wereldwijd zorgt dit voor kosten van meer dan 16 biljoen euro. Het smelten van de permafrost zal de wereld 2,4 biljoen per jaar kosten. Onderzoek van Stern laat zien dat klimaatverandering elk jaar kan leiden tot kosten van 5 procent van het wereldwijde bbp. Dit kan oplopen tot 20 procent als negatievere voorspellingen uitkomen. De kosten van mitigatie kunnen gelimiteerd worden tot 1 procent van het wereldwijde bbp. Decarbonisatie biedt ook economische kansen en kan leiden tot een groeit van de economie ter waarde van 2,5 biljoen per jaar wereldwijd.

Volgens het Middle East Journal of Economics zorgt mitigatie op korte termijn voor hogere kosten, zeker voor de industrie en fossiel-afhankelijke landen. Investeringen in de energietransitie vergen veel kapitaal, waardoor ze op korte termijn veel kosten. De langetermijnvoordelen van klimaatactie zijn echter velen malen groter. De economische kosten van extreem weer, hogere temperaturen en kapotte ecosystemen zijn enorm. Alleen al hogere temperaturen kunnen het wereldwijde bbp met 18 procent verminderen in 2050. Ook komen er kosten voor adaptatiemaatregelen, slechtere volksgezondheid en landbouwverliezen. Transitiekosten zorgen voor nieuwe banen in schone sectoren. Veel landen hebben laten zien dat het mogelijk is om klimaatverandering tegen te gaan en tegelijkertijd economisch te groeien. Zo heeft Zweden zijn emissies gereduceerd met 30 procent en is zijn economie blijven groeien.

Kosten van nietsdoen volgens verschillende experts

• World Economic Forum: dit instituut gaat uit van kosten van 1,7-3,1 biljoen per jaar vanaf 2050, daarna nog hoger door schade aan infrastructuur, bezit, agricultuur en gezondheid. Extreem weer gelinkt aan klimaatverandering tussen 2000-2019 heeft al 60.951 mensen gedood;

• Nature: het artikel ‘The economic commitment of climate change’ laat zien dat de wereldeconomie in de komende 26 jaar met 19 procent zal krimpen als gevolg van historische emissies. Deze schade is al groter dan de kosten van mitigatie om de opwarming onder de 2 graden te houden. Als we niet verder mitigeren, zullen de kosten nog veel meer oplopen. De kosten van nietsdoen zijn hoger dan die van mitigatie;

• Substantial global cost of climate inaction: volgens deze studie zorgt een opwarming van 3 graden voor een verlies van 10 procent bbp wereldwijd;

• IPCC: het wetenschappelijk orgaan van de Verenigde Naties stelt dat de kosten van klimaatverandering klein zijn. Een opwarming van 3,7 graden zou resulteren in een bbp-verlies van 2,6 procent in 2100. De economie zal tegen die tijd echter ook flink gegroeid zijn: bij een groei van 1,4 procent per jaar 176 procent;

• Economic case for climate investment: volgens dit rapport zorgt 3 graden opwarming in 2100 voor een afname van de economische output van 15 tot 34 procent, terwijl investeringen van 1-2 procent in mitigatie opwarming kunnen limiteren tot 2 graden, wat schade vermindert tot 2-4 procent. De netto kosten van nietsdoen zijn dus 11-27 procent van het bbp in 2100. Dat is driemaal de wereldwijde uitgaven aan zorg en met dit geld zouden we achtmaal de wereldbevolking uit de armoede kunnen helpen. Mitigatie zorgt wereldwijd voor een rendement van vijf tot veertien maal de oorspronkelijke investering.

Kosten klimaatverandering Nederland

• CPB: schade door droogte, hitte, wateroverlast, rivieroverstromingen en zeespiegelstijging van 2-3,5 miljard euro per jaar in 2050 (+2C) en 8,1-9,6 miljard in 2100 (+3C). Eigen som: 170 euro per jaar per persoon in 2050. Adaptatie- en mitigatiebeleid zijn noodzakelijk. Kosten mitigatie: in 2030 7 miljard per jaar, in 2050 18-33 miljard per jaar. Toekomstige generaties hebben nog meer last van mitigatiekosten. Naar verwachting zijn de kosten van mitigatie deze eeuw hoger dan die van adaptatie en schade, maar in de volgende eeuw is dit andersom. Waarschijnlijk is de genoemde schade een onderschatting, omdat niet alles is meegenomen. Financieren met overheidsschuld zal de lasten van toekomstige generaties verder vergroten;

• Verbond van Verzekeraars: de schade door extreem weer in 2022 (verzekerd) bedroeg al meer dan 886 miljoen euro;

• Klimaatschadeschatter: schade door droogte, wateroverlast en hitte van 78 tot 173 miljard euro in Nederland tot 2050.

De DNB stelt dat onze economie zou profiteren van een internationale belasting op CO₂.

Al ontstane schade

Volgens de European Council is het nu 2,2 graden warmer dan aan het eind van de negentiende eeuw. Het aantal overstromingen stijgt, met van 1980 tot 2020 22 procent meer heftige regen in de Mediterrane regio. Bosbranden troffen in deze periode Europa al meer dan 190.000 vierkante kilometer (de grootte van twee keer Portugal) en er overleden zo´n 138.000 mensen overleden door extreem weer; in Nederland zo’n 4000. De financiële verliezen als gevolg van extreem weer bedroegen meer dan 487 miljard. Per hoofd van de bevolking in Nederland is dat zo’n 750 euro. Verder bedroegen de kosten van rivieroverstromingen elk jaar 2 miljard euro en die van bosbranden elk jaar meer dan 5 miljard euro.