De EUDR (Ontbossingsverordening): nieuwe zorgvuldigheidseisen voor ondernemers

Regulation on Deforestation-free Products (EUDR)

De ‘Regulation on Deforestation-free Products’ (Reg. (EU) 2023/1115), ofwel: EUDR, betreft nieuwe Europese wetgeving die tracht klimaatverandering door ontbossing tegen te gaan. De EUDR bepaalt dat er geen goederen of producten op de markt mogen worden gebracht die zorgen voor ontbossing of de aantasting van bossen. Grondstoffen of producten die hun oorsprong kennen in bepaalde gebieden die na 30 december 2020 (de zgn. ‘cut-off date’) zijn ontbost, mogen niet op de EU-markt worden gebracht en ook niet worden geëxporteerd. Bovendien moeten producten legaal geproduceerd zijn.

De EUDR is de opvolger van de European Timber Regulation (Reg. (EU) 995/2010), welke al sinds 2013 gold voor de import van hout en daarvan afgeleide producten. De nieuwe EUDR heeft een breder toepassingsbereik (lees: de regeling is van toepassing op meer verschillende grondstoffen en producten) en is op 29 juni 2023 in werking getreden. De verplichtingen die in de EUDR staan zullen per 30 december 2024 direct van toepassing zijn in alle lidstaten van de Europese Unie. Dit betekent dat u als ondernemer vóór het einde van dit jaar zult moeten voldoen aan de verplichtingen uit de EUDR.

Op wat voor goederen en producten is de EUDR van toepassing?

De EUDR is van toepassing op de volgende grondstoffen:

• Vee;

• Cacao;

• Koffie;

• Palmolie;

• Soja;

• Hout;

• Rubber.

Bovendien is de EUDR van toepassing op bepaalde van deze grondstoffen afgeleide producten (opgenomen in Bijlage I van de EUDR), zoals leer, chocolade, meubels, papier, biefstuk of houtskool. In de praktijk is het nog niet altijd even duidelijk wanneer de EUDR precies toepassing vindt. Zo is ‘rubber’ één van de grondstoffen die staat opgenomen in de EUDR, maar is de regelgeving enkel van toepassing op natuurrubber en daarvan afgeleide producten die zijn opgenomen in Bijlage 1 van de EUDR. Voor synthetische rubber geldt de EUDR niet.

Daarnaast staan bijv. ‘stoelen’ opgenomen in Bijlage I als product waar de EUDR op van toepassing is, maar geldt die toepassing enkel indien de stoel is gemaakt van hout. Andersom geldt dat producten die niet staan opgenomen in Bijlage I, maar wel één van de bovengenoemde grondstoffen bevatten, niet onderhevig zijn aan de EUDR. Zo bevat handzeep bijvoorbeeld veelal palmolie, maar valt dit product niet onder de toepassing van de EUDR omdat het niet in Bijlage I staat opgenomen. Dit kan nog wel eens tot verwarring leiden. Onderstaand geven we grafisch weer op welke goederen en producten de EUDR van toepassing is:

De Europese Commissie is voornemens de lijst van grondstoffen en producten regelmatig te updaten, met als doelstelling ontbossing zo veel als mogelijk tegen te gaan.

Een stelsel van zorgvuldigheidseisen

Voor u het weet komt het einde van het jaar in zicht. Het is daarom raadzaam om u alvast voor te bereiden op de verplichtingen die voortvloeien uit de EUDR. Indien u goederen importeert of exporteert waar de EUDR op van toepassing is, moet u kunnen aantonen wat de herkomst van deze goederen is. Hiervoor dient een zorgvuldigheidsstelsel (ook wel: due diligence system) opgezet te worden.

De NVWA is de aangewezen autoriteit die toezicht houdt op naleving van de EUDR. Volgens de NVWA houdt een zorgvuldigheidsstelsel in ieder geval het volgende in:

• U dient gegevens te verzamelen over de (legale) herkomst van de producten;

• U dient gegevens te verzamelen over de geolocatie waar het product gegroeid, geproduceerd, bewerkt, geboren of gevoed is;

• U dient risicoanalyses uit te voeren, waarmee u kunt inschatten of producten aan ontbossing of aantasting van bossen bijdragen;

• U dient maatregelen te nemen zodat het risico dat illegale producten worden verhandeld verwaarloosbaar is.

Het ‘verzamelen van gegevens’ kan wat vaag klinken en daarmee vragen oproepen. Het houdt onder meer in dat u bij de import en export van EUDR-goederen nauwkeurige geografische informatie moet kunnen verstrekken over de (landbouw)grond waar de grondstoffen van de goederen in kwestie zijn verbouwd, door middel van satellietbeelden en GPS-coördinaten. Op basis hiervan zal de douane een check kunnen uitvoeren door de situatie ten tijde van import of export te vergelijken met de situatie vanaf 30 december 2020 (om zo vast te kunnen stellen of de goederen verkregen zijn door middel van ontbossing na deze ‘cut-off date’).

Vanaf 30 december 2024 – Zorgvuldigheidsverklaring

Vanaf 30 december 2024 moet voor iedere EUDR-zending een zorgvuldigheidsverklaring geüpload worden in het European Information System (welk systeem nu ontwikkeld wordt). In deze verklaring dient u aan te geven te voldoen aan de vereisten onder de EUDR. In de verklaring worden de gegevens van uw bedrijf opgenomen en de herkomst van de goederen of grondstoffen wordt nauwkeurig weergegeven. Bovendien dient u zelf te verklaren dat er geen, dan wel een verwaarloosbaar, risico is op ontbossing.

Voor wie gelden de verplichtingen uit de EUDR?

De EUDR maakt een onderscheid tussen ‘grote’ handelspartijen en MKB-handelaren. Een handelspart is ‘groot’ wanneer deze ofwel meer dan 250 FTE heeft, ofwel een jaarlijkse omzet heeft van meer dan EUR 50 miljoen, en een balanstotaal van meer dan EUR 43 miljoen. Voor grote handelspartijen gelden de volledige zorgvuldigheids- en informatievereisten uit de EUDR. Als MKB-handelaar hoeft u zelf geen stelsel van zorgvuldigheidseisen in te voeren. Als de geïmporteerde of geëxporteerde goederen onder de EUDR vallen dient een MKB-handelaar echter wel bij te houden van welke leverancier de producten of grondstoffen zijn gekocht, aan wie er wordt doorverkocht (tenzij er aan particulieren wordt verkocht), de referentienummers van de zorgvuldigheidsverklaringen van de eigen leveranciers door te geven en deze informatie bovendien vijf jaar te bewaren.

Voor (MKB-)ondernemingen verderop in de keten geldt dat voor het indienen van een zorgvuldigheidsverklaring veelal volstaan kan worden met het verschaffen van relevante referentienummers, waarbij verwezen wordt naar eerder uitgevoerde due diligence door ondernemingen bovenin de keten. Dit ontslaat hen echter niet van de verplichtingen en aansprakelijkheid die voortvloeien uit de EUDR in het geval van overtreding van de EUDR-bepalingen. Bij twijfels doet u er dan ook verstandig aan aanvullende informatie bij uw leverancier op te vragen om er zeker van te zijn dat is voldaan aan de zorgvuldigheidsvereisten onder de EUDR.

Om te bekijken of, en zo ja, welke verplichtingen uit de EUDR voor u gelden, kunt u gebruik maken van de Regelhulp van de NVWA.