Joris Wijnhoven

Terwijl bij de opwek van schone elektriciteit het ene record na het andere sneuvelt en inmiddels de helft duurzaam is, verloopt de omslag naar duurzame warmte stukken grilliger. Zeker, het gebruik van aardgas is de afgelopen jaren flink gedaald. Getriggerd door de torenhoge gasprijzen als gevolg van de Oekraïnecrisis verstoken we miljarden kuubs minder. Aanvankelijk kreeg ook de verkoop van warmtepompen een geweldige impuls. De verkoop steeg in 2023 tot 150.000 stuks, maar is inmiddels lelijk ingezakt. Veel ernstiger is de situatie bij de aanleg van warmtenetten: met jaarlijks een schrale 15.000 nieuwe aansluitingen (op grote netten) raakt de ambitie van 500.000 nieuwe aansluiting in 2030 ver buiten bereik. Krakend en piepend komen projecten in grote steden als Amsterdam, Den Haag en Utrecht tot stilstand. Er is reden te over om te somberen over aanhoudende onduidelijkheid rond de marktordening, stijgende (bouw)kosten, niet rond te breien businesscases, onkundige gemeenten en sceptische klanten. Toch lukt het links en rechts wel om projecten uitgevoerd te krijgen. Waar zit hem dat in?

Ben Voorhorst besteedde bij Tennet een heel werkzaam bestaan aan het Nederlandse stroomnet. Toch heeft de kersverse gepensioneerde (‘ik doe alleen nog klussen waarbij ik niet te veel moet’) een verrassend frisse en optimistische kijk op de ogenschijnlijk grootste plaag van de energietransitie: het op gezette tijden vollopen van het stroomnet (netcongestie). ‘Ik zeg niet dat er geen problemen zijn, maar lang niet altijd en overal. Bovendien zijn de meeste van de knelpunten echt oplosbaar.’

Met de (onstuimige) groei van wind en zon en het eerste begin van elektrificatie in sectoren als mobiliteit en de gebouwde omgeving piept en kraakt ons stroomnet in zijn voegen. De files op het stroomnet bezorgen allang niet meer alleen netbeheerders hoofdbrekers. Met nog véél meer vraag naar én aanbod van hernieuwbare elektriciteit in het verschiet, is flexibiliteit van ons energiesysteem het enige antwoord. We zullen wegen moeten vinden om pieken op te vangen om de dalen mee door te komen. En om het warmtesysteem veel intensiever met het stroomnet te verknopen. We keken rond en vonden pioniers die daar al volop mee bezig zijn. Drie voorbeelden van veelbelovende technieken in praktijk.

Een gesprek met Nienke Homan (voorzitter VNCI, branchevereniging chemische bedrijven) en Marjolein Demmers (directeur en bestuurder Stichting Natuur en Milieu) met als centrale vraag: moet alle Nederlandse industrie vergroenen en daarmee voor Nederland behouden blijven of moeten we kiezen tussen industrieën?

Deze zomer brachten de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE) en Berenschot een studie uit over de gevolgen van de steeds hogere rente voor de duurzame energiesector. Hun pittige conclusie was dat voor duurzame technieken een 3% hogere rente betekent dat de investeringskosten tot 2030 17 miljard euro hoger uitvallen. Voor 2050 telt dat zelfs op tot 163 miljard. Per procentpunt is de duurzame sector tot 2030 6 miljard duurder uit. PONT vroeg aan Rens van Tilburg, directeur van het Sustainable Finance Lab aan de Universiteit Utrecht of Tom Poes wellicht nog een list kan verzinnen. En als we hem toch spreken: welke rol heeft de financiële sector nog meer te spelen in de energietransitie?