Duurzame landbouw

In het SER-advies ‘Werken aan veranderkracht’ ziet het kabinet nuttige inzichten en bruikbare aanbevelingen voor de ontwikkeling van de groenblauwe arbeidsmarkt. Het biedt een basis om ondernemers en werkenden in de groenblauwe sectoren echt vooruit te helpen door innovatie, kennis en vaardigheden te versterken.

We staan als samenleving voor grote uitdagingen. In de discussie daarover vinden allerlei partijen van alles. Er is sprake van polarisatie, die niets zal oplossen. Door vanuit ‘het stille midden’ het eigen gelijk even terzijde te leggen, kunnen we de uitdagingen in samenhang proberen op te lossen. De landbouw zal daarin een belangrijke bijdrage leveren, als we stoppen met alleen maar ‘afrekenen van output’ en werk maken van een oprechte wederkerige verbinding. De inzet van de bodem voor het realiseren van meer circulariteit kan ons als boeren een ander verdienmodel opleveren. Zo wordt de landbouw de oplossing voor maatschappelijke problemen en kunnen we toewerken naar gezond voedsel van gezonde grond.

Op 13 juni 2025 heeft de minister van LVVN aan de kamer laten weten dat zij de zogenoemde rekenkundige ondergrens bij stikstofdepositie in een procedure bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State wil laten toetsen. Daarover heb ik wat gedachten aan het spreekwoordelijke papier toevertrouwd. En omdat ik daarvoor wat meer woorden nodig had, is het een artikel geworden.

Ons voedselsysteem heeft een grote impact op zowel onze gezondheid als de planeet en is op lange termijn niet houdbaar. Gelukkig worden in Nederland al stappen gezet richting een duurzaam en gezond voedselsysteem, waarbij gemeenten een sleutelrol vervullen als schakel tussen beleid en lokale behoeften. PONT | Klimaat interviewde Tessel Kans, strategisch adviseur bij adviesbureau Schuttelaar & Partners. De voedseltransitie is urgenter dan ooit. Hoe kunnen gemeenten bijdragen aan verandering?

Ons voedselsysteem heeft een grote impact op zowel onze gezondheid als de planeet en is op lange termijn niet houdbaar. Gelukkig worden in Nederland al stappen gezet richting een duurzaam en gezond voedselsysteem, waarbij gemeenten een sleutelrol vervullen als schakel tussen beleid en lokale behoeften. PONT | Klimaat interviewde Tessel Kans, strategisch adviseur bij adviesbureau Schuttelaar & Partners. De voedseltransitie is urgenter dan ooit. Hoe kunnen gemeenten bijdragen aan verandering?

De eiwittransitie staat voor een verandering van het voedingspatroon waarbij minder dierlijke en meer plantaardige eiwitten worden gegeten. Het consumeren van minder voedsel van dierlijke origine, zoals vlees en zuivel, biedt namelijk voordelen voor mens en milieu. In het bewerkstelligen hiervan vervullen supermarkten een spilfunctie; het merendeel van het voedsel dat geconsumeerd wordt komt immers uit de supermarkt. Wageningen University & Research heeft in opdracht van het Planbureau voor de Leefomgeving onderzocht welke rol supermarkten (kunnen) spelen in de eiwittransitie. Veel supermarkten blijken van goede wil te zijn om van de eiwittransitie een succes te maken, maar zij kunnen het niet alleen.

Om de ambitieuze overheidsdoelen voor het landelijke gebied te halen, wordt verwacht dat veel agrariërs hun bedrijfsvoering ingrijpend en integraal gaan verduurzamen. Onderzoekers van Wageningen Environmental Research hebben in beeld gebracht wat de bijdrage van publieke financieringsregelingen hieraan is. Zij concluderen dat op dit moment de financieringsregelingen belangrijk zijn voor omschakeling van een klein aantal koplopers en pioniers. Die nieuwe bedrijfsvoering van koplopers en pioniers dient als voorbeeld voor andere ondernemers. Om op de lange termijn (veel) meer ondernemers te laten investeren in omschakeling moeten twee belangrijke belemmeringen voor ondernemers nog worden opgelost: onvoldoende marge op de producten om de kosten voor verduurzaming te dekken en onvoldoende zekerheid over toekomstig beleid en regelgeving.

De ministeries van BZK, I&W, LNV en EZK trekken 200 miljoen euro uit om het grootschalig gebruik van biobased bouwmaterialen te stimuleren. Biobased bouwen is een zeer kansrijke methode om de milieu-impact van de landbouw, industrie en de bouw te verlagen. De uitstoot van CO2 is lager en er zijn minder niet-hernieuwbare grondstoffen nodig, omdat materialen steeds weer aangroeien. De Nationale Aanpak Biobased Bouwen (NABB) moet leiden tot een nieuwe nationale markt voor de grootschalige teelt, verwerking en toepassing van biobased bouwmaterialen. Dit geeft boeren perspectief op een duurzaam verdienmodel, terwijl bouwers over voldoende duurzame materialen kunnen beschikken. Daarnaast draagt het bij aan een circulaire economie.

Nederland staat voor een grote uitdaging: hoe kunnen we voldoen aan de eisen van landbouw, woningbouw, infrastructuur, natuurbehoud en economische groei, terwijl we tegelijkertijd streven naar duurzame energieopwekking en dit juist om meer ruimte vraagt? Daarom moeten we zorgvuldig kiezen waar en hoe we ruimte bieden aan grootschalige opwek van duurzame energie. Centraal staat de voorkeursvolgorde voor de plaatsing van zonnepanelen, met als mantra: ‘Nee tenzij’ voor zonnepanelen op landbouw- en natuurgronden.