Vrouwelijke klokkenluiders lopen groter risico op benadeling na melden

Onderzoek van TI Ireland

Het Speak Up Report 2025 van TI Ireland bevat de ‘Integrity at Work Survey’, uitgevoerd onder meer dan 800 werknemers en 350 werkgevers, waarin ervaringen rond klokkenluiden zijn onderzocht. Uit het onderzoek blijkt dat 44% van de melders negatieve gevolgen ervaart na het melden van misstanden. Dit is meer dan een verdubbeling ten opzichte van 2016, waarin 21% last had van benadeling.

De meeste mensen die tot aan het einde van 2024 gebruikmaakten van de Speak Up-kanalen waren mannen. De verhouding tussen mannen en vrouwen is echter wel meer in balans gekomen: het aandeel mannen daalde van 59% naar 53%, terwijl het aandeel vrouwen steeg van 35% naar 46%. Deze trend zet zich echter niet voort onder klokkenluiders, waarin de verhouding bestaat uit 58% mannen en 42% vrouwen.

Vrouwelijke klokkenluiders lopen een groter risico op benadeling waarbij maar liefst 50% van de vrouwelijke melders negatieve gevolgen heeft ervaren na het melden van misstanden. Bij mannen ligt dat risico met 37% aanzienlijk lager. Een aanvullende analyse laat zelfs een stijging van 15,7 procent zien in de kans op negatieve gevolgen specifiek voor vrouwen. Deze resultaten laten zien dat er sterke maatregelen nodig zijn om werknemers, en met name vrouwen, te beschermen tegen benadeling.

Hoe komt het dat vrouwen meer risico lopen op benadeling?

Hoewel meerdere factoren een rol kunnen spelen, komt het verschil vaak voort uit diepgewortelde (patriarchale) normen. Volgens onderzoekers van de University of Galway komt het bijvoorbeeld doordat vrouwen gemiddeld minder organisatorische macht hebben en organisaties vaak man-gedomineerd zijn. Zulke culturen kunnen genderongelijkheid versterken en een vijandige omgeving creëren voor vrouwelijke klokkenluiders. Ook hebben vrouwen vaak minder toegang tot professionele netwerken en steun. Juist deze netwerken zijn nodig om melders te helpen tijdens en na het doen van een melding. Hierdoor zijn vrouwen vaker blootgesteld aan benadeling, intimidatie en reputatieschade, en hebben zij minder kans op succes in juridische procedures.

Daarnaast kunnen er binnen samenlevingen bepaalde verwachtingen bestaan over hoe vrouwen zijn en hoe ze zich horen te gedragen. Deze verwachtingen komen regelmatig terecht in organisaties en bepalen hoe werknemers en werkgevers vrouwen behandelen na het doen van een melding. Zo blijkt uit onderzoek dat organisaties vrouwen minder snel erkennen als legitieme vertellers van de waarheid. Hun antwoorden worden eerder in twijfel getrokken of zelfs herleid tot emotie. Bovendien ontstaat er volgens onderzoek gepubliceerd in de Academy of Management sneller een negatief beeld van vrouwen die misstanden melden, omdat van hen wordt verwacht dat zij zich vooral loyaal en gemeenschappelijk opstellen. Door een melding te doen, lijken zij het eigen belang boven het collectieve belang te plaatsen en kan dit leiden tot negatieve reacties en discriminatie op de werkvloer.

Waarom het genderverschil onwenselijk is

Het is essentieel dat het verschil tussen mannen en vrouwen in dit probleem wordt erkend. Een eerder rapport van Transparency International duidt erop dat vrouwen zich over het algemeen minder vaak durven uit te spreken over corruptie. Bovendien beschikken ze vaak over minder middelen, posities of netwerken om misstanden effectief te melden. Als vrouwen minder geneigd zijn om een melding te doen, en daarbij ook vaker benadeling ervaren, neemt hun bereidheid om te melden mogelijk verder af. Dit heeft diepe maatschappelijke gevolgen. Het versterkt niet alleen de bestaande ongelijkheid, maar leidt tot onderrapportage, waardoor misstanden blijven voortbestaan.

Een betere bescherming van klokkenluiders

De bevindingen van TI Ireland benadrukken het belang van onderzoek naar het doen van meldingen en klokkenluidersbescherming. Dit is noodzakelijk voor het verbeteren van maatregelen en het versterken van een veilige meldcultuur. Zo is volgens John Devitt, directeur van TI Ireland, toegang tot onafhankelijk extern advies essentieel om klokkenluiders te beschermen tegen benadeling. Uit hun studie blijkt dat werknemers met toegang tot extern advies maar liefst 20% minder kans lopen op benadeling als gevolg van hun melding. Het gaat hierbij met name om juridisch advies, bescherming tegen benadeling en psychologische hulp. Daarnaast blijft de mogelijkheid om anoniem te melden van groot belang, zodat gender geen rol kan spelen bij de behandeling van meldingen.

Bij TI-NL zetten wij ons in voor een betere bescherming van klokkenluiders, en in het bijzonder voor vrouwen. Dit is niet alleen om te voorkomen dat misstanden zwijgend voort blijven bestaan, maar ook om een cultuur te creëren waarin mensen zich vrij voelen om mogelijke misstanden te melden. Een cultuur waarin structurele ongelijkheid tussen mannen en vrouwen niet bepaalt wie wel of niet kan melden.