Blik op de fysieke leefomgeving 2024: alle hens aan dek, Nederland transformeert

In de wereld van de fysieke leefomgeving is het in 2024 alle hens aan dek. Belangrijke maatschappelijke opgaven als klimaat, wonen, gezondheid, duurzaamheid en veiligheid vragen om oplossingen.

Verschillende functies strijden om de schaarse ruimte. Burgers mengen zich steeds vaker en roepen de overheid om stappen te zetten. Vraagstukken binnen de fysieke leefomgeving raken steeds meer verweven met belangrijke onderwerpen binnen het sociaal domein. Zo is het hebben van een woning cruciaal voor bestaanszekerheid. En kan een goede inrichting van de woonomgeving bijdragen aan meer bewegen en gezondheid.

De rode draad voor 2024 is dat de overheid haar regierol binnen de fysieke leefomgeving versterkt voortzet. Verder is 2024 het jaar dat de langverwachte Omgevingswet van kracht gaat. Gelet op de economische groeivertraging is een belangrijk aandachtspunt in welk tempo de verbouwing van Nederland doorgaat.

Voor 2024 verwacht BVNG een voortdurende vraag naar professionals op de volle breedte van de Fysieke leefomgeving, van strategie en beleid tot en met uitvoering. Op vier thema’s wordt extra in behoefte voorzien:

1. De nieuwe Omgevingswet gaat 1 januari 2024 van kracht

Al lange tijd wordt gewerkt aan de nieuwe Omgevingswet. Na meer dan 10 jaar voorbereiding is het dan bijna zover. Op 1 januari treedt de nieuwe Omgevingswet in werking. Dit betekent voor overheden, waterschappen en omgevingsdiensten een andere werkwijze en een andere houding en gedrag (van nee tenzij, naar een ja mits cultuur). Daarnaast wordt gewerkt in een nieuwe digitale omgeving: het zogenaamde Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). Tot op de dag van vandaag zijn er instanties die twijfelen of de nieuwe wet wel klaar is voor uitvoering. Recent was er een motie in de 1ste Kamer om de Omgevingswet uit te stellen. Mede daarom is nu een regeringscommissaris Omgevingswet aangesteld die de invoering van de Omgevingswet in goede banen moet leiden.

De grootste uitdaging voor de gemeenten en betrokken instanties is om straks volgens de nieuwe wet te opereren en te handelen. Veel overheden hebben hard gewerkt aan de voorbereiding. Toch valt te verwachten dat zich bij de invoering van een dergelijke omvangrijke wetgeving in combinatie met een nieuwe digitale omgeving kinderziektes en problemen voordoen. De nieuwe wet zal bij veel initiatieven tot vragen leiden op inhoud, proces, organisatie en juridisch. De kans bestaat dat er een stuwmeer aan vragen komt terwijl de termijn om te reageren korter is dan voorheen. Dat betekent meer werk voor de gemeenten en betrokken instanties. Terwijl de capaciteit nu al onvoldoende is. Tegelijkertijd zullen er veel procedures worden gevoerd door initiatiefnemers in geval van een negatieve reactie op een ruimtelijk initiatief. Of door bezwaarmakers die juist tegen een bepaalde ontwikkeling zijn. Bij dit alles moet de winkel gewoon open blijven en de dienstverlening van de gemeenten op peil blijven.

De implementatie van de Omgevingswet leidt in onze ogen dan ook tot extra behoefte aan personele inzet. Anders gezegd: de nieuwe Omgevingswet opent de deur naar verschillende carrièremogelijkheden binnen de fysieke leefomgeving. Denk aan gespecialiseerde juridische professionals, waaronder omgevingsjuristen en juridisch adviseurs VTH. Deze juridische experts die de complexe wet- en regelgeving van de Omgevingswet begrijpen en kunnen interpreteren, worden betrokken bij vergunningverlening en juridisch advies.

Verder voorzien we een vraag naar casemanagers of procesregisseurs die nodig zijn voor het coördineren van de besluitvorming over ruimtelijke initiatieven, omgevingsmanagers en beleidsadviseurs participatie en milieuadviseurs. Er komt tevens bij dat specifiek wordt getoetst op een gezonde leefomgeving. Dit vraagt om deskundige professionals die de brug kunnen slaan tussen gezondheid en ruimtelijke ordening. De laatste jaren is er veel meer aandacht voor de invloed van de leefomgeving op gezondheid, zie bijvoorbeeld ‘Impact van de leefomgeving op gezondheidsverschillen en stress’ van Platform31.

Tot slot zijn zien we kansen voor planologen en stedenbouwkundigen. De professionals die betrokken zijn bij de ontwikkeling van omgevingsplannen en ruimtelijke ordening, en die de uitvoering van projecten coördineren.

2. Ruimtelijke Ordening en wonen: rijksoverheid zet regierol door

Ruimtelijke Ordening
In 2024 wordt er door de rijksoverheid gewerkt aan het opstellen van een nieuwe Nota Ruimte. Recent is de contourrennotitie Nota Ruimte verschenen. Deze notitie schetst het kader voor de Nota Ruimte en te maken keuzen. Opvallend is de brede opvatting van de leefomgeving. Naast traditionele ruimtelijke onderwerpen, is er veel aandacht voor veiligheid, gezondheid, milieu, landschappelijke en stedenbouwkundige waarden, cultureel erfgoed, natuur, klimaat en inclusie. Verder krijgt heel Nederland aandacht en niet alleen de Randstad.

De aandacht voor ruimtelijke ordening leidt tot voortdurende behoefte aan (strategisch) Beleidsadviseurs, programma- en projectmanagers, planologen, stedenbouwkundigen, verkeerskundigen et cetera bij overheden, waterschappen en omgevingsdiensten.

Wonen
De aanpak van de wooncrisis is een belangrijke prioriteit voor de overheid. In hoog tempo zijn de afgelopen jaren beleidsplannen verschenen en woondeals gesloten om de wooncrisis aan te pakken.

Nieuwe wetgeving is ingevoerd waaronder de wet Betaalbare huur en de wet Goed verhuurderschap. De wet Versterking regie volkshuisvesting ligt klaar om ingevoerd te worden. Alle plannen, woondeals en wetten hebben tot doel de grip op de woningmarkt vanuit de overheid te versterken. En natuurlijk om zorg te dragen voor betaalbare woonruimte voor elke Nederlander.

Naast versnelling van de nieuwbouw gaat de aandacht uit naar beter benutten van de bestaande woningvoorraad, verduurzaming, tegengaan van uitbuiting van zwakkere groepen op de woningmarkt zoals arbeidsmigranten. Verder is van belang dat de woningcorporaties meer ruimte krijgen voor nieuwbouw, waaronder ook in de middenhuur. Ondanks alle plannen, maatregelen, wetten en subsidies blijft de nieuwbouw sterk achter bij de ambities. Vraaguitval als gevolg van oplopende rente, inflatie en economische onzekerheid is daar een belangrijke oorzaak van.

In 2024 blijft er een grote behoefte aan professionals bij de overheden en de woningcorporaties. Daarbij gaat het onder meer om (strategisch) beleidsadviseurs Wonen, programmamanagers en projectleiders, procesbegeleiders participatie, beleidsadviseurs VTH en vergunningverleners. Vanuit de rijksoverheid en provincies zijn er extra middelen beschikbaar voor het inhuren van capaciteit door gemeenten.

3. Duurzaamheid, energie en klimaat

Een van de meest opvallende aankondigingen op Prinsjesdag is de voortzetting van het Nationaal Groeifonds. Met een totale investering van € 20 miljard tussen 2021 en 2025, blijft het kabinet toewijding tonen aan projecten die gericht zijn op het duurzame verdienvermogen van Nederland. Deze investeringen beloven niet alleen economische groei op lange termijn, maar brengen ook positieve maatschappelijke effecten met zich mee.

Deze investeringen zullen resulteren in een grotere vraag naar professionals met expertise in duurzaamheid, infrastructuurontwikkeling en innovatief projectmanagement.

Klimaatfonds: duurzame energie en industrie
De begroting voor 2024 stelt voor om € 11,8 miljard toe te kennen aan het Klimaatfonds. Deze middelen zullen worden gebruikt voor een reeks projecten die gericht zijn op het verminderen van de ecologische voetafdruk van Nederland. Investeringen omvatten onder andere de uitbreiding van energie-infrastructuur voor toekomstige energiesystemen, de opschaling van duurzame energie en waterstof, en de verduurzaming van de industrie.

Dit zal leiden tot een toename in de vraag naar specialisten in hernieuwbare energie, industriële ecologie en energie-efficiëntie. De markt kan zich voorbereiden op een groeiende behoefte aan gekwalificeerde mensen in deze sectoren.

Verduurzaming van bedrijventerreinen en energieplanologie
Daarnaast zullen in 2024 diverse pilots worden uitgevoerd met als doel het verduurzamen van bedrijventerreinen. Deze inspanningen zijn van groot belang voor het verminderen van de ecologische voetafdruk van bedrijven en dragen bij aan het behalen van duurzaamheidsdoelstellingen. Tegelijkertijd zal energieplanologie een steeds grotere rol spelen in de energietransitie. Dit betekent dat steden zich intensiever zullen bezighouden met het balanceren van de elektriciteitsvraag en -aanbod, om overbelasting van het elektriciteitsnetwerk te voorkomen.

Steeds vaker doen zich knelpunten voor en kunnen nieuwe bedrijven, instellingen of woonwijken niet worden aangesloten op het elektriciteitsnet. Daarom wordt er flink geïnvesteerd in verzwaring van het net. De jaarlijkse investeringen verdubbelen komende tijd van € 4 miljard naar jaarlijks € 8 miljard vanaf 2025.

Professionals met expertise op duurzaamheid, klimaat, duurzame stedenbouw, energieplanning en duurzame bedrijfsvoering worden nog meer gevraagd in deze groeiende markt. Netbeheerders azen daarin steeds vaker op dezelfde professionals als overheden: strategen, juristen, adviseurs ruimtelijke ordening en omgevingsmanagers.

4. Veiligheid en ondermijning: van ondergeschoven kindje tot topprioriteit

Personen die belast zijn met het waarborgen van een veilige leefomgeving, zoals beveiligingsprofessionals en milieu-inspecteurs, ervaren bedreigingen door criminele organisaties. Het is van essentieel belang dat zij ongehinderd hun werk kunnen verrichten om de fysieke leefomgeving te beschermen en te handhaven.

Daarom zet de overheid zich in om de strijd tegen ondermijnende criminaliteit te versterken, met aanzienlijke investeringen in de bescherming van deze professionals. Tegelijkertijd is het van groot belang dat de jeugd in een veilige omgeving kan opgroeien. Dit vereist een effectief jeugdbeschermingsbeleid, waarin de overheid dit jaar extra middelen toewijst.

Binnen de fysieke leefomgeving spelen ook migratie en opvang een belangrijke rol. Mensen komen naar Nederland om te werken, studeren, lief te hebben of bescherming te zoeken, en het is van cruciaal belang om dit proces efficiënt en gecontroleerd te organiseren. Het kabinet stelt financiële middelen beschikbaar om de opvangcapaciteit te stabiliseren, legale migratie te bevorderen en het terugkeerproces te ondersteunen, met als doel de fysieke leefomgeving en de sociale cohesie te verbeteren.

We zien een duidelijke vraag naar beveiligingsprofessionals. Deze experts spelen een cruciale rol in het waarborgen van een veilige leefomgeving en het beschermen tegen bedreigingen door criminele organisaties. Tevens Milieu-inspecteurs zijn nodig, zij zorgen ervoor dat milieuregels worden nageleefd en dragen bij aan het behoud van een gezonde leefomgeving.