18 juli 2024

Zorgstelsel

Integere bedrijfsvoering

Toezicht

Goedlopende zinnen zonder tastbare inhoud

De falende praktijk van handhaving wordt witgewassen met een technocratisch antwoord over staand beleid (Taskforce Integriteit Zorgsector). Vervolgens worden de sleets geworden wensdromen (effectiviteit verbeteren door beter samenwerken/delen persoonsgegevens) herhaald. De brief staat vol goedlopende zinnen zonder tastbare inhoud.

Naïviteit en struisvogelgedrag

De brief is onverantwoord omdat in het geheel niet wordt ingegaan op de aanleiding van de Kamerbrief: het bericht ‘‘Honderden miljoenen aan WMO-fraude: ‘Zorgcrimineel heeft vrij spel’’. De minister gaat niet in op de genoemde bedragen noch of de zorgcrimineel wel of niet vrij spel heeft. Ik neem zonder meer aan dat zoals de minister stelt dat de meeste aanbieders van goede wil zijn. Dat zij integer en deskundig zijn en adequaat omgaan met zorgvragen van cliënten en patiënten. Maar uit de Kamerbrief spreekt naïviteit en struisvogelgedrag. De minister kan of wil niet de praktijk zien (1).

Niet alleen rotte appels

De politiek, beleid en de uitvoering dienen scherper de werkelijkheid van het disfunctionerend zorgsysteem onder ogen te zien. Aannames (de meeste aanbieders zijn ok, en ja er zijn – net als in andere sectoren – rotte appels) in de brief worden niet onderbouwd. Bovendien zijn er steeds meer signalen dat het niet alleen om rotte appels gaat maar dat sprake is van een ongezonde mix van doorgeschoten marktwerking, mismanagement, belangenverstrengeling, gebrekkige kwaliteit en ja ook fraude. Hele appelmanden zijn aangetast. En, zelfs kan de vraag worden gesteld of de boomgaard (het gehele zorgsysteem en de wijze van organiseren) die rotte appels niet zelf voortbrengt.

Hoe fraudeurs te werk gaan

In 2020 wordt in een VNG-rapport uitgelegd hoe fraudeurs te werk gaan. Ze factureren te hoge bedragen of te veel uren, of brengen duurdere behandelingen in rekening dan verleend. Ook wordt met regelmaat te laag of ongekwalificeerd personeel ingezet. Malafide zorgverleners zijn daarnaast actief in meerdere gemeenten, waardoor ze lang onder de radar kunnen blijven. Cliënten zien soms wel dat de zorg niet in de haak is, maar durven daar lang niet altijd melding van te maken, uit angst de zorg dan helemaal kwijt te raken. (2)

Fraudebestrijding met publiek zorggeld werkt niet of nauwelijks

De Algemene Rekenkamer brengt in 2022 het rapport Een zorgelijke gebrek aan daadkracht uit. Conclusies: de bestrijding van fraude met publiek zorggeld werkt in de praktijk niet of nauwelijks. Ondanks dat toezichthouders en opsporingsinstanties veel overleg hebben met zorgverzekeraars en gemeenten over vermeende gevallen van zorgfraude, is de pakkans voor fraudeurs laag.

Nauwelijks resultaten geboekt

Zelfs in gevallen waar de signalen van fraude zeer sterk zijn, worden nauwelijks resultaten geboekt. Onderzochte zaken waarin sterke fraudesignalen waren zijn in 3 sectoren onderzocht. Omdat fraudebestrijders aangaven dat deze gevoelig worden geacht voor misbruik van zorggelden: de wijkverpleging, jeugdzorg en bij het beschermd en begeleid wonen.

Daarnaast is de werking onderzocht van diverse samenwerkingsverbanden die er zijn om zorgfraude te bestrijden. Uit reconstructies van gevallen waarbij fraude wordt vermoed blijkt: wordt fraude wel aangetoond, dan leidt dit er meestal niet toe dat de fraudeur stopt of zelfs maar aanmerkelijk wordt gehinderd.

De ‘aanpak’ van zorgfraude is een wankel bouwwerk dat slechts wordt gestut door goed lopende zinnen zonder tastbare inhoud.

In 2019 is 80 miljoen aan zorggeld teruggevorderd na fraude, in 2023 was dat 16 miljoen. Zorgverzekeringen en zorgbureaus sporen minder snel fraude op en het aantal zaken waar de Nederlandse Arbeidsinspectie werk van maakt is in verhouding laag. (3)

In juni 2024 constateren de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en de Inspectie van het Onderwijs (IvhO) dat jaarlijks drie miljard euro wordt uitgeven aan bemiddelaars, recruiters, uitzend- en detacheringsbureaus die actief zijn in de zorg. In die markten werken zorgmedewerkers (zzp'ers) die willens en wetens worden ingezet met vervalste diploma's, ID's en VOG’s.

Opdrachtgevers spannen samen met zzp’ers omdat mogelijk te maken. De zzp'ers worden gelinkt aan heling, cybercrime, diefstal, plofkraken, handel in hard- en softdrugs, gewelds- en vermogensdelicten, oplichting, straatroof, en overvallen. De groep zzp'ers heeft zorg gerelateerde eenmanszaken op hun naam. Ze werken via de bemiddelingsbureaus vaak in de ondersteuning en begeleiding van gehandicapten en cliënten in de GGZ, thuiszorg en jeugdzorg.

Niet alleen een handhavingsprobleem

Zorgfraude is een probleem dat niet teruggebracht kan worden tot aantallen zaken en opgepakte fraudeurs. Zorgfraude tast de continuïteit, betaalbaarheid en kwaliteit van de zorg aan. Zorgfraude is niet alleen een handhavingsprobleem maar een maatschappelijk probleem waar we allemaal mee te maken hebben.

De fraudepreventie en – bestrijding dient volwassen te worden. Maar ook dienen we te beseffen dat preventie en repressie de problemen de wereld niet uit zullen helpen. De manier waarop het zorgsysteem is georganiseerd is op zichzelf een criminogene (fraude bevorderend) factor. Het vergt politieke moed om dit te accepteren.

Halfzacht agenderen door de politiek, nietszeggende Kamerbrieven, surplace-gedrag (het zal mijn tijd wel duren) en het niet durven plaatsen van fraude in de context van doorgeschoten marktwerking ondergraven onze (financiële) gezondheid.

  1. https://sociaalweb.nl/beleid/kamerbrief-met-kabinetsreactie-op-zorgfraude/

  2. https://vng.nl/artikelen/aanpak-zorgfraude-makkelijk-en-winstgevend

  3. https://nos.nl/artikel/2519181-aanpak-van-zorgfraude-blijft-achter-ondanks-kritisch-rapport-van-twee-jaar-geleden

Over de auteurs

  • Bob Hoogenboom

    Prof. dr. Bob Hoogenboom is hoogleraar Forensic Business Studies aan Nyenrode Business Universiteit. Hij maakt deel uit van het Nyenrode Faculty Expertisecenter Accounting, Auditing & Control. Hij is momenteel betrokken bij het Instituut voor Forensische Accountancy, lid van Transparency International Nederland en van de Nederlandse Vereniging voor Inlichtingenonderzoek (NISA). Zijn publicaties, waaronder zijn proefschrift, hebben betrekking op onderzoeksthema’s op het gebied van fraude en fraudepreventie, integriteit en publiek-private samenwerking in de beveiligingsindustrie. Hoogenboom behaalde zijn Master in History of Society aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Vervolgens was hij werkzaam bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken, het Wetenschappelijk Onderzoek en Adviescentrum, het Ministerie van Justitie, de Rijksuniversiteit Leiden (faculteit Bestuurskunde), de Erasmus Universiteit Rotterdam (criminologie), de Nederlandse Politieacademie en Ernst & Young Forensic Services.

Gerelateerd nieuws

Vernieuwde klokkenluiderswet moet voor betere bescherming zorgen

Melders van misstanden, oftewel ‘klokkenluiders’ verdienen bescherming, maar hoe effectief is die bescherming nu écht geregeld? De Wet bescherming klokkenluiders (Wbk), die in februari 2023 in werking trad, had als doel om melders van misstanden beter te beschermen. Toch blijkt uit recente rapporten dat er nog flink wat haken en ogen zitten aan het toezicht- en handhavingsstelsel. Zo kunnen sancties nog niet worden opgelegd aan werkgevers die de wet overtreden en zijn er vragen over de juridische uitvoerbaarheid van de huidige regels. Terwijl NGO’s als Transparency International kritiek leveren, werkt het kabinet achter de schermen aan nieuwe wetsvoorstellen om deze knelpunten op te lossen. Maar is dat genoeg om klokkenluiders de bescherming te bieden die ze verdienen?

Warmtenetten: waar lukt het wel en waarom?

Terwijl bij de opwek van schone elektriciteit het ene record na het andere sneuvelt en inmiddels de helft duurzaam is, verloopt de omslag naar duurzame warmte stukken grilliger. Zeker, het gebruik van aardgas is de afgelopen jaren flink gedaald. Getriggerd door de torenhoge gasprijzen als gevolg van de Oekraïnecrisis verstoken we miljarden kuubs minder. Aanvankelijk kreeg ook de verkoop van warmtepompen een geweldige impuls. De verkoop steeg in 2023 tot 150.000 stuks, maar is inmiddels lelijk ingezakt. Veel ernstiger is de situatie bij de aanleg van warmtenetten: met jaarlijks een schrale 15.000 nieuwe aansluitingen (op grote netten) raakt de ambitie van 500.000 nieuwe aansluiting in 2030 ver buiten bereik. Krakend en piepend komen projecten in grote steden als Amsterdam, Den Haag en Utrecht tot stilstand. Er is reden te over om te somberen over aanhoudende onduidelijkheid rond de marktordening, stijgende (bouw)kosten, niet rond te breien businesscases, onkundige gemeenten en sceptische klanten. Toch lukt het links en rechts wel om projecten uitgevoerd te krijgen. Waar zit hem dat in?

Klimaat

Omstreden Chat Control-wet wederom op agenda Raad van Europa

De controversiële chat control-wetgeving staat weer op de agenda van de Raad van Europa. Onder het Hongaarse voorzitterschap wordt op 4 september 2024 gewerkt aan uitwerking van de wetstekst. De wetgeving, die voorziet in de massale controle en scanning van privécommunicatie, wordt door veel privacy- en mensenrechtenorganisaties als een bedreiging gezien voor de fundamentele rechten van burgers. Eerder dit jaar werd het wetsvoorstel, mogelijk na aanleiding van hevige kritiek plots van de agenda afgehaald. De Raad werkt nu aan een herziene versie, maar experts blijven kritisch.

Data & Privacy

Woningisolatie breed bezien

Woningisolatie leidt niet alleen tot energiebesparing en CO2-reductie, maar heeft effect op een groot aantal welzijnsaspecten en vraagt arbeidsinzet en investeringen. De kwaliteit van de uitvoering van de isolatiemaatregelen is van belang om alle mogelijke bredewelvaartsbaten van woningisolatie te realiseren. Dat schrijven het Centraal Planbureau (CPB), het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in een gezamenlijke beschouwing op het Nationaal Isolatieprogramma (NIP).

Klimaat

Meer nieuws