18 juli 2024

Zorgstelsel

Integere bedrijfsvoering

Toezicht

Goedlopende zinnen zonder tastbare inhoud

De falende praktijk van handhaving wordt witgewassen met een technocratisch antwoord over staand beleid (Taskforce Integriteit Zorgsector). Vervolgens worden de sleets geworden wensdromen (effectiviteit verbeteren door beter samenwerken/delen persoonsgegevens) herhaald. De brief staat vol goedlopende zinnen zonder tastbare inhoud.

Naïviteit en struisvogelgedrag

De brief is onverantwoord omdat in het geheel niet wordt ingegaan op de aanleiding van de Kamerbrief: het bericht ‘‘Honderden miljoenen aan WMO-fraude: ‘Zorgcrimineel heeft vrij spel’’. De minister gaat niet in op de genoemde bedragen noch of de zorgcrimineel wel of niet vrij spel heeft. Ik neem zonder meer aan dat zoals de minister stelt dat de meeste aanbieders van goede wil zijn. Dat zij integer en deskundig zijn en adequaat omgaan met zorgvragen van cliënten en patiënten. Maar uit de Kamerbrief spreekt naïviteit en struisvogelgedrag. De minister kan of wil niet de praktijk zien (1).

Niet alleen rotte appels

De politiek, beleid en de uitvoering dienen scherper de werkelijkheid van het disfunctionerend zorgsysteem onder ogen te zien. Aannames (de meeste aanbieders zijn ok, en ja er zijn – net als in andere sectoren – rotte appels) in de brief worden niet onderbouwd. Bovendien zijn er steeds meer signalen dat het niet alleen om rotte appels gaat maar dat sprake is van een ongezonde mix van doorgeschoten marktwerking, mismanagement, belangenverstrengeling, gebrekkige kwaliteit en ja ook fraude. Hele appelmanden zijn aangetast. En, zelfs kan de vraag worden gesteld of de boomgaard (het gehele zorgsysteem en de wijze van organiseren) die rotte appels niet zelf voortbrengt.

Hoe fraudeurs te werk gaan

In 2020 wordt in een VNG-rapport uitgelegd hoe fraudeurs te werk gaan. Ze factureren te hoge bedragen of te veel uren, of brengen duurdere behandelingen in rekening dan verleend. Ook wordt met regelmaat te laag of ongekwalificeerd personeel ingezet. Malafide zorgverleners zijn daarnaast actief in meerdere gemeenten, waardoor ze lang onder de radar kunnen blijven. Cliënten zien soms wel dat de zorg niet in de haak is, maar durven daar lang niet altijd melding van te maken, uit angst de zorg dan helemaal kwijt te raken. (2)

Fraudebestrijding met publiek zorggeld werkt niet of nauwelijks

De Algemene Rekenkamer brengt in 2022 het rapport Een zorgelijke gebrek aan daadkracht uit. Conclusies: de bestrijding van fraude met publiek zorggeld werkt in de praktijk niet of nauwelijks. Ondanks dat toezichthouders en opsporingsinstanties veel overleg hebben met zorgverzekeraars en gemeenten over vermeende gevallen van zorgfraude, is de pakkans voor fraudeurs laag.

Nauwelijks resultaten geboekt

Zelfs in gevallen waar de signalen van fraude zeer sterk zijn, worden nauwelijks resultaten geboekt. Onderzochte zaken waarin sterke fraudesignalen waren zijn in 3 sectoren onderzocht. Omdat fraudebestrijders aangaven dat deze gevoelig worden geacht voor misbruik van zorggelden: de wijkverpleging, jeugdzorg en bij het beschermd en begeleid wonen.

Daarnaast is de werking onderzocht van diverse samenwerkingsverbanden die er zijn om zorgfraude te bestrijden. Uit reconstructies van gevallen waarbij fraude wordt vermoed blijkt: wordt fraude wel aangetoond, dan leidt dit er meestal niet toe dat de fraudeur stopt of zelfs maar aanmerkelijk wordt gehinderd.

De ‘aanpak’ van zorgfraude is een wankel bouwwerk dat slechts wordt gestut door goed lopende zinnen zonder tastbare inhoud.

In 2019 is 80 miljoen aan zorggeld teruggevorderd na fraude, in 2023 was dat 16 miljoen. Zorgverzekeringen en zorgbureaus sporen minder snel fraude op en het aantal zaken waar de Nederlandse Arbeidsinspectie werk van maakt is in verhouding laag. (3)

In juni 2024 constateren de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en de Inspectie van het Onderwijs (IvhO) dat jaarlijks drie miljard euro wordt uitgeven aan bemiddelaars, recruiters, uitzend- en detacheringsbureaus die actief zijn in de zorg. In die markten werken zorgmedewerkers (zzp'ers) die willens en wetens worden ingezet met vervalste diploma's, ID's en VOG’s.

Opdrachtgevers spannen samen met zzp’ers omdat mogelijk te maken. De zzp'ers worden gelinkt aan heling, cybercrime, diefstal, plofkraken, handel in hard- en softdrugs, gewelds- en vermogensdelicten, oplichting, straatroof, en overvallen. De groep zzp'ers heeft zorg gerelateerde eenmanszaken op hun naam. Ze werken via de bemiddelingsbureaus vaak in de ondersteuning en begeleiding van gehandicapten en cliënten in de GGZ, thuiszorg en jeugdzorg.

Niet alleen een handhavingsprobleem

Zorgfraude is een probleem dat niet teruggebracht kan worden tot aantallen zaken en opgepakte fraudeurs. Zorgfraude tast de continuïteit, betaalbaarheid en kwaliteit van de zorg aan. Zorgfraude is niet alleen een handhavingsprobleem maar een maatschappelijk probleem waar we allemaal mee te maken hebben.

De fraudepreventie en – bestrijding dient volwassen te worden. Maar ook dienen we te beseffen dat preventie en repressie de problemen de wereld niet uit zullen helpen. De manier waarop het zorgsysteem is georganiseerd is op zichzelf een criminogene (fraude bevorderend) factor. Het vergt politieke moed om dit te accepteren.

Halfzacht agenderen door de politiek, nietszeggende Kamerbrieven, surplace-gedrag (het zal mijn tijd wel duren) en het niet durven plaatsen van fraude in de context van doorgeschoten marktwerking ondergraven onze (financiële) gezondheid.

  1. https://sociaalweb.nl/beleid/kamerbrief-met-kabinetsreactie-op-zorgfraude/

  2. https://vng.nl/artikelen/aanpak-zorgfraude-makkelijk-en-winstgevend

  3. https://nos.nl/artikel/2519181-aanpak-van-zorgfraude-blijft-achter-ondanks-kritisch-rapport-van-twee-jaar-geleden

Over de auteurs

  • Bob Hoogenboom

    Prof. dr. Bob Hoogenboom is hoogleraar Forensic Business Studies aan Nyenrode Business Universiteit. Hij maakt deel uit van het Nyenrode Faculty Expertisecenter Accounting, Auditing & Control. Hij is momenteel betrokken bij het Instituut voor Forensische Accountancy, lid van Transparency International Nederland en van de Nederlandse Vereniging voor Inlichtingenonderzoek (NISA). Zijn publicaties, waaronder zijn proefschrift, hebben betrekking op onderzoeksthema’s op het gebied van fraude en fraudepreventie, integriteit en publiek-private samenwerking in de beveiligingsindustrie. Hoogenboom behaalde zijn Master in History of Society aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Vervolgens was hij werkzaam bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken, het Wetenschappelijk Onderzoek en Adviescentrum, het Ministerie van Justitie, de Rijksuniversiteit Leiden (faculteit Bestuurskunde), de Erasmus Universiteit Rotterdam (criminologie), de Nederlandse Politieacademie en Ernst & Young Forensic Services.

Gerelateerd nieuws

Nederland steunt Oekraïne ook in de digitale oorlog

Al meer dan duizend dagen vechten de Oekraïners met man en macht om hun land te verdedigen. De oorlog speelt zich niet alleen af aan de frontlinies, maar ook online. Op 20 december bestaat het Tallinn Mechanisme één jaar. Via het Tallinn Mechanisme werkt Nederland samen met andere landen aan de online veiligheid van Oekraïne én zichzelf.

Data & Privacy

Spreken werknemers zich uit over seksisme en diversiteitsbeleid op het werk?

Seksisme op het werk neemt vele vormen aan, van subtiele opmerkingen tot regelrechte intimidatie. Het bestaan van seksistisch gedrag kan een verklaring zijn waarom vrouwen uit door mannen gedomineerde bedrijfstakken stappen. Om deze situatie aan te pakken, maken bedrijven gebruik van diversiteits-, gelijkheids- en inclusiebeleid (DEI: Diversity, Equity, and Inclusion) om de gedragsproblemen aan te pakken. Dit is om ervoor te zorgen dat mensen met verschillende achtergronden zich op hun gemak voelen en erbij betrokken worden.

Zorg & Sociaal

Randvoorwaarden en mogelijkheden bij groen aanbesteden

Duurzaamheid neemt een steeds prominentere rol in bij aanbestedingen en is tegenwoordig een hot topic. Niet alleen wordt de regelgeving vanuit Europa steeds dwingender van aard, vanuit maatschappelijk oogpunt realiseren aanbestedende diensten zich steeds beter welke sleutelrol zij kunnen innemen in de duurzaamheidstransitie door middel van ‘groene’ inkoop. Maar hoe neem je als aanbestedende dienst duurzaamheid effectief mee in je aanbestedingsprocedure? En hoe zorg je er vervolgens voor dat de gestelde groene eisen ook daadwerkelijk worden nagekomen tijdens de uitvoering?

Klimaat

Het raakt alle gezinsleden: hoe seksueel misbruik tussen broers en zussen door kan werken in de familie

Seksueel misbruik tussen broers en zussen kan ook na jaren nog grote impact hebben op de familierelaties. Dat blijkt uit onderzoek van Sheila van Berkel, Iva Bicanic en Anja van der Voort, die slachtoffers met elkaar in gesprek brachten over hun ervaringen. ‘Ouders ontkenden of minimaliseerden het misbruik vaak.’

Zorg & Sociaal

Meer nieuws