Universiteit Leiden

26 maart 2025

Digitalisering

Eprivacy

Big tech

Op 20 maart 2025 vond een Actualiteitencollege plaats met Passchier, hoogleraar digitalisering en de democratische rechtsstaat, gebaseerd op zijn boek De vloek van Big Tech. Het college behandelde de macht van techgiganten en hun invloed op de democratische rechtsstaat.

Digitale feodaliteit: de tech elite

Volgens Passchier hebben bedrijven als Google, Apple, Amazon, Meta en Microsoft zo veel invloed op ons dagelijks leven dat we ons niet meer zonder hen kunnen voorstellen. Dit brengt ernstige risico’s met zich mee voor privacy en democratische waarden. Passchier spreekt van ‘digitaal feodalisme’, waarbij technologische bedrijven steeds meer macht delen met overheden – en soms zelfs meer invloed hebben dan staten zelf. Hij waarschuwt dat ‘Big Tech de democratische staat op feodale wijze aan zich onderwerpt’, waarbij de staat zijn rol als wetgever dreigt te verliezen.

Hoe techgiganten de regelgeving beïnvloeden

Techgiganten beïnvloeden overheidsbeleid door intensieve lobby, waardoor regels worden afgezwakt of niet gehandhaafd. Als sancties worden opgelegd, kunnen de bedrijven deze gemakkelijk betalen of vertragen via juridische procedures. Tegelijkertijd hinderen machtsconcentraties kleinere concurrenten, wat innovatie en alternatieven belemmert. Veel overheden en instellingen zoals universiteiten zijn afhankelijk van clouddiensten van Microsoft en Amazon, waardoor overstappen moeilijk wordt. Dit beperkt de reguleringsmogelijkheden van staten, die dreigen met economische repercussies of verhuizing van datacenters.

De technologische greep op onze samenleving

Techgiganten beïnvloeden niet alleen de economie, maar ook sociale structuren. Codering en algoritmes bepalen hoe informatie wordt verspreid en hoe mensen handelen. Besluitvorming vindt vaak plaats in Silicon Valley in plaats van politieke centra zoals Brussel of Washington. Passchier waarschuwt voor ‘techno-optimisme’ en ‘techno-fetisjisme’, waarbij blind vertrouwen in technologie leidt tot verminderde kritische controle.

Aanpak om macht in te perken

Passchier stelt dat de afhankelijkheid van techgiganten moet worden verminderd door Europese technologische alternatieven te stimuleren die zich richten op democratische waarden. Daarnaast pleit hij voor constitutionele checks-and-balances om de macht van deze bedrijven te reguleren, vergelijkbaar met de manier waarop overheden worden gecontroleerd. Strengere regulering en eerlijke concurrentie zijn noodzakelijk, met strengere voorwaarden voor toegang tot de Europese markt. Ook moet Europa de technologische sector ondersteunen en alternatieven ontwikkelen die maatschappelijk verantwoorde waarden nastreven.

Een democratisch digitaal landschap?

De macht van techgiganten zet de democratische rechtsstaat onder druk. Door lobby, economische dreiging en technologische dominantie beperken ze overheidsregulering en ondermijnen ze autonomie. Toch zijn er oplossingen mogelijk: door de afhankelijkheid te verkleinen, strengere regulering in te voeren en alternatieven te stimuleren, kunnen we de balans herstellen.

Gerelateerd nieuws

Vertrouwen krijgen in data en datakwaliteit door middel van data lineage

Data wordt in grote hoeveelheden en soorten aangemaakt, geanalyseerd, rondgestuurd en gebruikt voor uiteenlopende doeleinden. Denk hierbij aan foto’s delen op social media, maar ook aan registratie van persoonsgegevens door overheidsinstanties. Bij gebruik van data is de oorsprong en kwaliteit hiervan niet altijd bekend. Maar ook wanneer data aangemaakt wordt, is er niet altijd zicht op hoe deze data gebruikt gaat worden. Voor een digitaler wordende rechtsstaat is het noodzakelijk om als maatschappij en overheid vertrouwen te kunnen hebben in data en de kwaliteit ervan—data lineage kan daaraan bijdragen, aldus een nieuw WODC-rapport.

Data & Privacy

AI: kansen en keuzes

Digitalisering is een fundamentele transitie en artificiële intelligentie (AI) speelt daarin een hoofdrol. De manier waarop we werken, ondernemen, communiceren en samenleven is aan het veranderen. En dat gaan we de komende jaren merken. De vraag is niet of, maar hoe en waarvoor we AI inzetten en of dat de brede welvaart dient.

Yuri Bobbert wint prestigieuze leiderschapsprijs: ‘Europa moet innoveren, niet dereguleren’

Professor Dr. Yuri Bobbert won afgelopen maand de ISACA Leadership Award voor zijn “substantial impact as a serial entrepreneur, business executive and professor, excelling in both business and academia.” ISACA is wereldwijd de grootste gemeenschap van digitale specialisten en reikt de award jaarlijks uit aan leiders in dit digitale domein. Bobbert is de eerste Nederlander in ISACA’s 50 jarig bestaan die deze award in ontvangst mag nemen. Daarnaast is Bobbert professor aan de Antwerp Management School, waar hij studenten begeleidt om hun ideeën uit te werken naar tastbare oplossingen. PONT | Data & Privacy sprak hem over zijn nominatie, cybersecurity als maatschappelijke uitdaging en de regeldruk in Europa. Over dat laatste is de professor duidelijk, “Europa moet innoveren, niet dereguleren.”

Data & Privacy

Quantumtechnologie: onderzoeken, experimenteren en integreren

Quantumtechnologie lijkt misschien toekomstmuziek, maar is dichterbij dan ooit. Van razendsnelle berekeningen tot onkraakbare communicatie: deze revolutionaire technologie biedt ongekende mogelijkheden en fundamentele uitdagingen. Wat betekent dat voor de overheid en de maatschappij? En hoe kunnen we quantumtechnologie inzetten voor maatschappelijke vraagstukken?

Data & Privacy

Meer nieuws