SER

26 maart 2025

Inclusieve ai

Ai

Digitale geletterdheid

De inzet van AI kan tot discriminatie leiden als een systeem, bijvoorbeeld een selectiesysteem, getraind is op data met vooroordelen. Maar AI kan juist ook helpen om discriminatie zichtbaar te maken door patronen te herkennen. AI kan worden gebruikt om nepnieuws te verspreiden en verkiezingen te beïnvloeden, maar kan ook worden ingezet bij fact-checking, referenda en burgerparticipatie. AI zal banen verdringen, maar ook nieuwe taken en banen creëren en saaie taken overnemen, waardoor mensen zich kunnen richten op creatiever en zinvoller werk.

Voor ondernemend Nederland biedt AI enorme kansen. Met een heldere innovatie-agenda, scherpe keuzes en een stimulerend investeringsklimaat kunnen Nederlandse bedrijven de concurrentie aangaan, zowel in Europa als wereldwijd. Daarbij hebben ondernemers ook de verantwoordelijkheid om te zorgen dat het gebruik van AI positief uitpakt, niet alleen voor henzelf, maar ook voor hun werknemers en klanten.

Voor heel Nederland is het cruciaal dat mensen zich voorbereiden op een arbeidsmarkt die nieuwe digitale vaardigheden vraagt. De digitale transitie gaat iedereen aan. Het is een grote uitdaging dat iedereen leert omgaan met AI en profiteert van de mogelijkheden die AI biedt. Dat vraagt om een leven lang ontwikkelen.

Voor de overheid is het van belang om ondernemers en burgers te stimuleren om gebruik te maken van de nieuwe technologische mogelijkheden, maar ook oog te hebben voor wat dit betekent voor bijvoorbeeld privacy, transparantie, gelijke behandeling en andere grondrechten.

Hoe houden we de balans tussen technologische en sociale vooruitgang?

Technologische innovatie moet samengaan met sociale innovatie. Dat is een van de belangrijke boodschappen in het advies over AI waar de SER momenteel aan werkt. Het advies gaat over kansen grijpen, risico’s aanpakken en mensen meenemen in de digitale transitie. Het wordt een oproep om niet alleen de mogelijkheden van AI te benutten, maar ook de risico’s aan te pakken. Daar hoort goede (Europese) regulering en handhaving bij. Ook moeten we de bijeffecten, zoals het hoge energieverbruik, in de gaten houden. Want de inzet van AI mag niet ten koste gaan van brede welvaart, maar moet die juist verhogen.

Wat de SER zelf betreft, ook voor ons ligt er een uitdaging om te onderzoeken hoe we digitalisering en AI op een positieve manier kunnen inzetten voor de versterking van brede welvaart. Dit betreft zowel de effectiviteit van onze adviezen als van onze organisatie en werkwijzen. AI biedt bijvoorbeeld kansen om grotere groepen mensen en organisaties te betrekken bij onze adviezen en daarmee vorm te geven aan (burger)participatie.

We weten niet hoe de wereld er over tien, laat staan over vijftig jaar uitziet, maar we kunnen ons wel op die toekomst voorbereiden door op een verantwoorde manier met AI om te gaan. De kernvraag is: hoe houden we de balans tussen technologische en sociale vooruitgang? Als we kiezen voor een toekomst waarin (technologische) innovatie hand in hand gaat met sociale vernieuwing en menselijkheid, kunnen we de digitale transitie in goede banen leiden.

Over de auteurs

  • Kim Putters

    prof. dr. Kim Putters is voorzitter van de Sociaal-Economische Raad: "Kim Putters was van 2013 tot 2022 directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). In die rol gaf hij leiding aan het SCP en adviseerde hij kabinet en parlement over de maatschappelijke vraagstukken van deze tijd, en duidde hij deze voor de bredere samenleving. Daarnaast is hij per 16 september 2022 benoemd als universiteitshoogleraar ‘Brede Welvaart’ aan Tilburg University voor één dag in de week. Tot 1 september 2022 was hij hoogleraar Beleid en Sturing van de Zorg in de Veranderende Verzorgingsstaat bij Erasmus School of Health Policy & Management, van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Van 2008 tot 2013 was hij daar ook hoogleraar Management van zorginstellingen. Hij promoveerde op vraagstukken van beleid en bestuur in een publiek-private omgeving, zoals de zorg. Hij verrichte onderzoek naar innovaties, maatschappelijk ondernemerschap, wijk- en buurtgericht werken, en het bredere sociaal domein. Kim Putters ontving in 2024 de Comeniusprijs vanwege zijn vermogen om helder te duiden wat er gaande is in de samenleving en perspectief te bieden. In 2022 heeft de Open Universiteit Kim Putters een eredoctoraat toegekend vanwege de aansprekende wijze waarop hij wetenschappelijk onderbouwd, complexe maatschappelijke kwesties toegankelijk maakt voor een breed publiek. Kim Putters is sinds 2019 bestuurslid van het Nationaal Comité 4 en 5 mei, vanaf januari 2017 kroonlid van de Sociaal-Economische Raad (SER) en sinds oktober 2016 vice-voorzitter in het bestuur van het Oranje Fonds. Daarnaast is hij lid van de Raad van Advies van de Nationale Jeugdraad en van de Raad van Toezicht van Museum Catharijneconvent. Ook neemt hij deel aan enkele curatoria van leerstoelen op het terrein van sociaal-economische en culturele kwesties aan de Nederlandse universiteiten, en de Scientific Committee van de European Health Management Association. Als SCP-directeur was hij ook adviserend lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid en lid van het curatorium van de Vereniging Nederlandse Gemeenten. Van 2003 tot 2013 was Putters lid van de Eerste Kamer en vanaf 2011 ook als Eerste Ondervoorzitter. Hij was tevens vice-fractievoorzitter van de PvdA-fractie in de Senaat. Van 2011 tot 2013 was hij eveneens voorzitter van de Nederlandse Eerste en Tweede Kamerleden in de Interparlementaire Unie (IPU). In de gemeente Hardinxveld-Giessendam was hij tussen 2002 tot 2012 gemeenteraadslid, fractievoorzitter en formateur. " Fotografie gemaakt door Jerry Lampen. sinds april 2022

Gerelateerd nieuws

Nieuwe kabinetsplannen: topambtenaren moeten nauwer verbonden zijn met de maatschappij

Topambtenaren die samen de Algemene Bestuursdienst (ABD) vormen, spelen een cruciale rol in de dagelijkse sturing van de belangrijke uitdagingen waar Nederland voor staat. In het regeerprogramma is aangegeven dat er een hervormingsagenda voor versobering van het ABD-stelsel zal worden opgesteld. In het werk van topambtenaren zal het constant betrekken van het burgerperspectief en dat van de uitvoering meer centraal komen te staan. Ook wordt het rechtsstatelijk besef en ambtelijk vakmanschap vergroot.

Inpassing van de BOPA zonder risico?

Om een activiteit die in strijd is met de (beoordelings-)regels uit het omgevingsplan toch mogelijk te maken, kan onder de Omgevingswet gekozen worden voor een wijziging van het omgevingsplan of het verlenen van een omgevingsvergunning voor een buitenplanse omgevingsplanactiviteit (hierna: BOPA). In de praktijk wordt momenteel veelvuldig gekozen voor het verlenen van een BOPA in plaats van het wijzigen van het omgevingsplan. Dat komt omdat bij strijd met het omgevingsplan (veelal betreft het hier een strijdigheid met de oude bestemmingsplannen) de regels uit het tijdelijk deel niet kunnen worden gewijzigd; als een wijziging van de regels uit het tijdelijke deel nodig is, moeten alle regels voor de betrokken locatie opnieuw worden vastgesteld in het nieuwe deel van het omgevingsplan. Dat is niet altijd wenselijk. Gemeenten en initiatiefnemers moeten zich er echter van bewust zijn dat er ook een keerzijde is aan het werken met BOPA’s. De BOPA’s moeten namelijk (op den duur) worden ingepast in het omgevingsplan. Dat kan voor het bevoegd gezag niet alleen een behoorlijke exercitie zijn, maar ook betekenen dat de BOPA opnieuw tegen het licht wordt gehouden en tegen de inpassing van de BOPA in rechte door derden (weer) wordt opgekomen. Wanneer en hoe verleende BOPA’s moeten worden ingepast en wat de gevolgen van de inpassing kunnen zijn, lees je in dit blog.

Omgeving

Vertrouwen krijgen in data en datakwaliteit door middel van data lineage

Data wordt in grote hoeveelheden en soorten aangemaakt, geanalyseerd, rondgestuurd en gebruikt voor uiteenlopende doeleinden. Denk hierbij aan foto’s delen op social media, maar ook aan registratie van persoonsgegevens door overheidsinstanties. Bij gebruik van data is de oorsprong en kwaliteit hiervan niet altijd bekend. Maar ook wanneer data aangemaakt wordt, is er niet altijd zicht op hoe deze data gebruikt gaat worden. Voor een digitaler wordende rechtsstaat is het noodzakelijk om als maatschappij en overheid vertrouwen te kunnen hebben in data en de kwaliteit ervan—data lineage kan daaraan bijdragen, aldus een nieuw WODC-rapport.

Data & Privacy

Bonus topmanagers vaker gekoppeld aan duurzaamheid

Uit vervolgonderzoek van KPMG blijkt dat een groeiend aantal bedrijven duurzaamheidsdoelstellingen koppelt aan de beloning van leidinggevenden. In mei 2024 bleek al dat grote bedrijven in Nederland topmanagers bonussen geven voor prestaties op sociaal vlak, milieu en verantwoord bestuur. Het nieuwe onderzoek, met 375 beursgenoteerde bedrijven uit 15 landen, toont aan dat duurzaamheid wereldwijd een steeds belangrijkere rol speelt in de beloningsstructuren van de raad van bestuur. Bij Nederlandse bedrijven blijft het percentage bedrijven dat de doelstellingen hanteert (88%) gelijk, maar het aantal gekoppelde onderwerpen is sterk toegenomen.
Meer nieuws