21 juni 2024

Sociale leefomgeving

Kwetsbare groepen

Kansrijk van start

In een scriptie over jeugdcriminaliteit beginnen Kamerleden en veel studenten over een ‘onrustbarende stijging’. Dat klopt niet, zie voor een discussie dit overzicht (2). Er zijn vele criminologische theorieën over ‘verklarende jeugdcriminaliteit’ (3). Sommige onderzoekers (Tielbeek ea. 2022) (4) verwijzen naar een genetische aanleg, maar die verbanden blijken klein te zijn. In een recent onderzoek van Eltink en collega’s (2024) (5) werd gekeken naar veiligheid en de kwaliteit van het leefklimaat. Achtentwintig (internationale) studies werden in een overkoepelende analyse (meta-analyse) geanalyseerd. Het bleek dat vooral onveiligheid van de omgeving (in dit geval de instelling) een belangrijke rol speelde bij antisociaal gedrag. Hoe kunnen we dit verklaren?

Zorgen voor elkaar is veiligheid en zelfregulatie

De Amerikaanse antropologe Sarah Hrdy heeft de ‘coöperatieve opvoedingshypothese’ (vrij vertaald van ‘Cooperative Breeding Hypothesis’) ontwikkeld. Daarin zegt ze dat de opvoeding van onze mensachtige voorouders verschilde van die van andere apen omdat we kinderen meer samen gingen opvoeden, waardoor ze socialer en empathischer werden, meer rekening gingen houden met anderen en zich beter gingen gedragen. Hierdoor werd het voor de hele groep jagers-verzamelaars veiliger. Veiligheid zit dus evolutionair ingebakken in opvoeding en sociale veiligheid volgens Hrdy. Niet voor niets schreven Geert-Jan Stams en Peer van der Helm hierover in een gezaghebbend tijdschrift ‘it takes a safe village to raise a child’, over iets modernere mensen die niet meer als jagers verzamelaars leefden maar als dorpelingen en stedelingen in de huidige maatschappij (6).

Conclusie

Dit is precies wat Eva Billen ook vond in haar recente proefschrift over zelfregulatie, het vermogen om eigen gedrag, gevoelens en gedachten te beheersen (7). Maar vaak gooien bestaansonzekerheid, trauma’s, angst en onveiligheid in de samenleving roet in het eten. Misschien kan dat beter.

Wetenschap is meestal niet die ene grote ontdekking, maar meer puzzelstukjes bij elkaar voegen tot iets past en vooral niet te hard op het stukje drukken om ze te laten passen want dan komt de puzzel niet af. Het puzzelstukje van Eltink’s studie past goed in het verhaal van de (moderne) mens dat voor ons allemaal een veilige en stimulerende omgeving belangrijk is om ons te ontwikkelen. Het is misschien een idee om alle voornemens van het nieuwe kabinet langs die meetlat te leggen.

1. https://sociaalweb.nl/nieuws/in-het-nieuws-toename-incidenten-op-school-en-de-lessen-van-kruimeltje/

2. https://www.bjutijdschriften.nl/tijdschrift/tijdschriftcriminologie/2020/2-3/TvC_0165-182X_2020_062_203_001/fullscreen

3. https://www.socialevraagstukken.nl/jeugdcriminaliteit-ofwel-de-zege-van-het-krokodillenbrein/

4. Molecular Psychiatry (2022) 27:4453–4463; https://doi.org/10.1038/s41380-022-01793-3

5. Eltink E. M. , Roest J. J, Van der Helm G. H. P, Heynen E. J. E , Kuiper C. H. Z, Nijhof K. S,

Vandevelde S, Leipoldt J. D , Stams G. J. J. M, Knorth E, Harder A.T, and Assink M. (2024). Safety First! Residential Group Climate and Antisocial Behavior: A Multilevel Meta-analysis. International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, 0(0). https://doi.org/10.1177/0306624X241252052

6. Stams, G.J. and van der Helm, P. (2024), It takes a safe village to raise a child—a commentary on Dana McCoy et al. (2023). J Child Psychol Psychiatr, 65: 723-725. https://doi.org/10.1111/jcpp.13929

7. https://www.tilburguniversity.edu/nl/actueel/nieuws/meer-nieuws/focus-op-zelfregulatie-helpt-crimineel-gedrag-verminderen

Over de auteurs

  • Peer van der Helm

    Peer van der Helm is sinds 2014 lector Residentiele Jeugdzorg van Hogeschool Leiden, en in 2021 is hij benoemd tot bijzonder hoogleraar onderwijs en zorg aan de Universiteit van Amsterdam. Hij doet samen met een team onderzoekers en docenten onderzoek naar het leef- en leerklimaat voor jongeren die het in onze samenleving minder getroffen hebben, bijvoorbeeld in de jeugdzorg, het speciaal onderwijs en gezinshuizen. Ook doet het lectoraat onderzoek naar het werkklimaat onder medewerkers van instellingen en het speciaal onderwijs. Het doel van dit onderzoek is het verbeteren van het klimaat in de instellingen om daarmee de ontwikkelingskansen van jongeren te vergroten. Om weer deel te nemen aan de samenleving, is het voor deze jongeren erg belangrijk van groot belang voor participatie in onze samenleving. Hij studeerde psychologie en promoveerde in 2011 aan de Vrije Universiteit Amsterdam op onderzoek naar het leefklimaat in de Justitiële Jeugdzorg.

  • Geert-Jan Stams

    Geert-Jan Stams is hoogleraar Forensische Orthopedagogiek aan de Universiteit van Amsterdam.

Gerelateerd nieuws

Welzijn en sociale cohesie cruciaal voor weerbaarheid bij toekomstige crisis

Welzijn en sociale cohesie zijn belangrijke pijlers voor hoe de samenleving bestand is tegen een crisis, zoals een pandemie. Het is daarom belangrijk om hier voortdurend aandacht voor te hebben, zowel voor, tijdens als na een crisis. Ook draagt het (h)erkennen van leed door crises bij aan de veerkracht van de samenleving. Dat concludeert het Netwerk Gezondheidsonderzoek na Rampen (Netwerk GOR) bij het afronden van de Integrale Gezondheidsmonitor COVID-19, het onderzoeksprogramma (2021-2025) over de impact van de coronapandemie op de gezondheid.

Zorg & Sociaal

‘Kijk niet toe’: waarom geweld tegen vrouwen een mensenrechtenkwestie is

“Het begint zelden met een klap,” zegt Ineke Boerefijn. “Maar met controle, klein maken, grenzen verschuiven.” Geweld tegen vrouwen blijft een hardnekkig en groeiend mensenrechtenprobleem, ook in Nederland. Tussen 25 november en 10 december vindt wereldwijd de campagne Orange the World plaats, van de Internationale Dag tegen Geweld tegen Vrouwen en Meisjes tot de Internationale Mensenrechtendag. Beleidsadviseur Ineke Boerefijn en voorzitter Rick Lawson van het College voor de Rechten van de Mens leggen uit wat de oorzaken van dit geweld zijn, bespreken de nieuwste evaluatie van GREVIO en benadrukken de verantwoordelijkheid van overheid en samenleving om niet weg te kijken.

Onderzoek toont minder woondiscriminatie bij woningbezichtiging

Woningzoekenden krijgen steeds meer gelijke kansen in de particuliere huursector. Dat blijkt uit de vierde Landelijke monitor discriminatie bij woningverhuur. Voor het eerst wordt geen hard bewijs meer gevonden van discriminatie op basis van afkomst, seksuele voorkeur of geslacht van geïnteresseerden voor een woningbezichtiging. Wel gaat meer dan de helft van de verhuurbemiddelaars in op verzoeken om bepaalde groepen huurders uit te sluiten, ondanks toegenomen bewustzijn dat dit discriminerend is.

Omgeving

SCP: overheid, verwacht niet teveel van zelfredzaamheid en participatie van ouderen

Veel ouderen doen volop mee aan de samenleving. Ze zetten in op hun zelfstandigheid en gezondheid, doen vrijwilligerswerk, zorgen voor (klein)kinderen en sluiten aan bij ouderengroepen voor sociaal contact. Uit het onderzoek Doe je mee?! – Perspectieven op 'zinvolle' participatie van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) blijkt dat beleid uit moet gaan van realistische verwachtingen als het gaat over het stimuleren van ouderen om langer zelfstandig te blijven en mee te doen aan de samenleving. Het is belangrijk rekening te houden met het feit dat ouder worden niet volledig maakbaar is en dat er grenzen zitten aan meedoen.

Zorg & Sociaal

Meer nieuws