21 juni 2024

Sociale leefomgeving

Kwetsbare groepen

Kansrijk van start

In een scriptie over jeugdcriminaliteit beginnen Kamerleden en veel studenten over een ‘onrustbarende stijging’. Dat klopt niet, zie voor een discussie dit overzicht (2). Er zijn vele criminologische theorieën over ‘verklarende jeugdcriminaliteit’ (3). Sommige onderzoekers (Tielbeek ea. 2022) (4) verwijzen naar een genetische aanleg, maar die verbanden blijken klein te zijn. In een recent onderzoek van Eltink en collega’s (2024) (5) werd gekeken naar veiligheid en de kwaliteit van het leefklimaat. Achtentwintig (internationale) studies werden in een overkoepelende analyse (meta-analyse) geanalyseerd. Het bleek dat vooral onveiligheid van de omgeving (in dit geval de instelling) een belangrijke rol speelde bij antisociaal gedrag. Hoe kunnen we dit verklaren?

Zorgen voor elkaar is veiligheid en zelfregulatie

De Amerikaanse antropologe Sarah Hrdy heeft de ‘coöperatieve opvoedingshypothese’ (vrij vertaald van ‘Cooperative Breeding Hypothesis’) ontwikkeld. Daarin zegt ze dat de opvoeding van onze mensachtige voorouders verschilde van die van andere apen omdat we kinderen meer samen gingen opvoeden, waardoor ze socialer en empathischer werden, meer rekening gingen houden met anderen en zich beter gingen gedragen. Hierdoor werd het voor de hele groep jagers-verzamelaars veiliger. Veiligheid zit dus evolutionair ingebakken in opvoeding en sociale veiligheid volgens Hrdy. Niet voor niets schreven Geert-Jan Stams en Peer van der Helm hierover in een gezaghebbend tijdschrift ‘it takes a safe village to raise a child’, over iets modernere mensen die niet meer als jagers verzamelaars leefden maar als dorpelingen en stedelingen in de huidige maatschappij (6).

Conclusie

Dit is precies wat Eva Billen ook vond in haar recente proefschrift over zelfregulatie, het vermogen om eigen gedrag, gevoelens en gedachten te beheersen (7). Maar vaak gooien bestaansonzekerheid, trauma’s, angst en onveiligheid in de samenleving roet in het eten. Misschien kan dat beter.

Wetenschap is meestal niet die ene grote ontdekking, maar meer puzzelstukjes bij elkaar voegen tot iets past en vooral niet te hard op het stukje drukken om ze te laten passen want dan komt de puzzel niet af. Het puzzelstukje van Eltink’s studie past goed in het verhaal van de (moderne) mens dat voor ons allemaal een veilige en stimulerende omgeving belangrijk is om ons te ontwikkelen. Het is misschien een idee om alle voornemens van het nieuwe kabinet langs die meetlat te leggen.

1. https://sociaalweb.nl/nieuws/in-het-nieuws-toename-incidenten-op-school-en-de-lessen-van-kruimeltje/

2. https://www.bjutijdschriften.nl/tijdschrift/tijdschriftcriminologie/2020/2-3/TvC_0165-182X_2020_062_203_001/fullscreen

3. https://www.socialevraagstukken.nl/jeugdcriminaliteit-ofwel-de-zege-van-het-krokodillenbrein/

4. Molecular Psychiatry (2022) 27:4453–4463; https://doi.org/10.1038/s41380-022-01793-3

5. Eltink E. M. , Roest J. J, Van der Helm G. H. P, Heynen E. J. E , Kuiper C. H. Z, Nijhof K. S,

Vandevelde S, Leipoldt J. D , Stams G. J. J. M, Knorth E, Harder A.T, and Assink M. (2024). Safety First! Residential Group Climate and Antisocial Behavior: A Multilevel Meta-analysis. International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, 0(0). https://doi.org/10.1177/0306624X241252052

6. Stams, G.J. and van der Helm, P. (2024), It takes a safe village to raise a child—a commentary on Dana McCoy et al. (2023). J Child Psychol Psychiatr, 65: 723-725. https://doi.org/10.1111/jcpp.13929

7. https://www.tilburguniversity.edu/nl/actueel/nieuws/meer-nieuws/focus-op-zelfregulatie-helpt-crimineel-gedrag-verminderen

Over de auteurs

  • Peer van der Helm

    Peer van der Helm is sinds 2014 lector Residentiele Jeugdzorg van Hogeschool Leiden, en in 2021 is hij benoemd tot bijzonder hoogleraar onderwijs en zorg aan de Universiteit van Amsterdam. Hij doet samen met een team onderzoekers en docenten onderzoek naar het leef- en leerklimaat voor jongeren die het in onze samenleving minder getroffen hebben, bijvoorbeeld in de jeugdzorg, het speciaal onderwijs en gezinshuizen. Ook doet het lectoraat onderzoek naar het werkklimaat onder medewerkers van instellingen en het speciaal onderwijs. Het doel van dit onderzoek is het verbeteren van het klimaat in de instellingen om daarmee de ontwikkelingskansen van jongeren te vergroten. Om weer deel te nemen aan de samenleving, is het voor deze jongeren erg belangrijk van groot belang voor participatie in onze samenleving. Hij studeerde psychologie en promoveerde in 2011 aan de Vrije Universiteit Amsterdam op onderzoek naar het leefklimaat in de Justitiële Jeugdzorg.

  • Geert-Jan Stams

    Geert-Jan Stams is hoogleraar Forensische Orthopedagogiek aan de Universiteit van Amsterdam.

Gerelateerd nieuws

Doorstroomlocaties als oplossing voor volle azc’s: effectief of tijdelijk vangnet?

De huisvesting van asielzoekers en statushouders is al jaren een probleem. Azc’s zitten vol, mede doordat 17.500 statushouders niet kunnen doorstromen naar een woning. Volgens het ministerie van Justitie en Veiligheid is in 2026 de helft van de COA-bewoners statushouder, terwijl asielopvang eigenlijk niet voor hen bedoeld is. En dat kost het Rijk veel geld. Het kabinet richt zijn pijlen nu op gemeenten, met doorstroomlocaties als praktische oplossing.

Migranten die beter Nederlands spreken hebben vaker een vaste baan

Wie de Nederlandse taal spreekt, heeft betere kansen op de arbeidsmarkt. Investeer daarom in taalles van migranten, is de boodschap van wetenschapper Giacomo Boffi.

Gezonde voedselomgeving vereist nieuwe Voedselwet

Het weren van nieuwe aanbieders van hoofdzakelijk ongezond voedsel op basis van gezondheidsargumenten blijkt niet mogelijk. Een nieuwe, brede Voedselwet is nodig om de voedselomgeving in de toekomst op juridisch houdbare en effectieve(re) wijze te reguleren.

Beddentekort in de gehandicaptenzorg legt gebreken in de wet bloot

Wat als iemand suïcidaal is, dringend zorg nodig heeft, maar nergens in de gehandicaptenzorg terecht kan omdat er simpelweg geen plek is? Is tijdelijke opvang in een psychiatrische kliniek dan toegestaan? De Hoge Raad oordeelde van niet. André den Exter, universitair hoofddocent Gezondheidsrecht aan Erasmus School of Law, betoogt in een opiniebijdrage in het Nederlands Dagblad dat de wetgever snel in actie moet komen.
Meer nieuws