21 juni 2024

Sociale leefomgeving

Kwetsbare groepen

Kansrijk van start

In een scriptie over jeugdcriminaliteit beginnen Kamerleden en veel studenten over een ‘onrustbarende stijging’. Dat klopt niet, zie voor een discussie dit overzicht (2). Er zijn vele criminologische theorieën over ‘verklarende jeugdcriminaliteit’ (3). Sommige onderzoekers (Tielbeek ea. 2022) (4) verwijzen naar een genetische aanleg, maar die verbanden blijken klein te zijn. In een recent onderzoek van Eltink en collega’s (2024) (5) werd gekeken naar veiligheid en de kwaliteit van het leefklimaat. Achtentwintig (internationale) studies werden in een overkoepelende analyse (meta-analyse) geanalyseerd. Het bleek dat vooral onveiligheid van de omgeving (in dit geval de instelling) een belangrijke rol speelde bij antisociaal gedrag. Hoe kunnen we dit verklaren?

Zorgen voor elkaar is veiligheid en zelfregulatie

De Amerikaanse antropologe Sarah Hrdy heeft de ‘coöperatieve opvoedingshypothese’ (vrij vertaald van ‘Cooperative Breeding Hypothesis’) ontwikkeld. Daarin zegt ze dat de opvoeding van onze mensachtige voorouders verschilde van die van andere apen omdat we kinderen meer samen gingen opvoeden, waardoor ze socialer en empathischer werden, meer rekening gingen houden met anderen en zich beter gingen gedragen. Hierdoor werd het voor de hele groep jagers-verzamelaars veiliger. Veiligheid zit dus evolutionair ingebakken in opvoeding en sociale veiligheid volgens Hrdy. Niet voor niets schreven Geert-Jan Stams en Peer van der Helm hierover in een gezaghebbend tijdschrift ‘it takes a safe village to raise a child’, over iets modernere mensen die niet meer als jagers verzamelaars leefden maar als dorpelingen en stedelingen in de huidige maatschappij (6).

Conclusie

Dit is precies wat Eva Billen ook vond in haar recente proefschrift over zelfregulatie, het vermogen om eigen gedrag, gevoelens en gedachten te beheersen (7). Maar vaak gooien bestaansonzekerheid, trauma’s, angst en onveiligheid in de samenleving roet in het eten. Misschien kan dat beter.

Wetenschap is meestal niet die ene grote ontdekking, maar meer puzzelstukjes bij elkaar voegen tot iets past en vooral niet te hard op het stukje drukken om ze te laten passen want dan komt de puzzel niet af. Het puzzelstukje van Eltink’s studie past goed in het verhaal van de (moderne) mens dat voor ons allemaal een veilige en stimulerende omgeving belangrijk is om ons te ontwikkelen. Het is misschien een idee om alle voornemens van het nieuwe kabinet langs die meetlat te leggen.

1. https://sociaalweb.nl/nieuws/in-het-nieuws-toename-incidenten-op-school-en-de-lessen-van-kruimeltje/

2. https://www.bjutijdschriften.nl/tijdschrift/tijdschriftcriminologie/2020/2-3/TvC_0165-182X_2020_062_203_001/fullscreen

3. https://www.socialevraagstukken.nl/jeugdcriminaliteit-ofwel-de-zege-van-het-krokodillenbrein/

4. Molecular Psychiatry (2022) 27:4453–4463; https://doi.org/10.1038/s41380-022-01793-3

5. Eltink E. M. , Roest J. J, Van der Helm G. H. P, Heynen E. J. E , Kuiper C. H. Z, Nijhof K. S,

Vandevelde S, Leipoldt J. D , Stams G. J. J. M, Knorth E, Harder A.T, and Assink M. (2024). Safety First! Residential Group Climate and Antisocial Behavior: A Multilevel Meta-analysis. International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, 0(0). https://doi.org/10.1177/0306624X241252052

6. Stams, G.J. and van der Helm, P. (2024), It takes a safe village to raise a child—a commentary on Dana McCoy et al. (2023). J Child Psychol Psychiatr, 65: 723-725. https://doi.org/10.1111/jcpp.13929

7. https://www.tilburguniversity.edu/nl/actueel/nieuws/meer-nieuws/focus-op-zelfregulatie-helpt-crimineel-gedrag-verminderen

Over de auteurs

  • Peer van der Helm

    Peer van der Helm is sinds 2014 lector Residentiele Jeugdzorg van Hogeschool Leiden, en in 2021 is hij benoemd tot bijzonder hoogleraar onderwijs en zorg aan de Universiteit van Amsterdam. Hij doet samen met een team onderzoekers en docenten onderzoek naar het leef- en leerklimaat voor jongeren die het in onze samenleving minder getroffen hebben, bijvoorbeeld in de jeugdzorg, het speciaal onderwijs en gezinshuizen. Ook doet het lectoraat onderzoek naar het werkklimaat onder medewerkers van instellingen en het speciaal onderwijs. Het doel van dit onderzoek is het verbeteren van het klimaat in de instellingen om daarmee de ontwikkelingskansen van jongeren te vergroten. Om weer deel te nemen aan de samenleving, is het voor deze jongeren erg belangrijk van groot belang voor participatie in onze samenleving. Hij studeerde psychologie en promoveerde in 2011 aan de Vrije Universiteit Amsterdam op onderzoek naar het leefklimaat in de Justitiële Jeugdzorg.

  • Geert-Jan Stams

    Geert-Jan Stams is hoogleraar Forensische Orthopedagogiek aan de Universiteit van Amsterdam.

Gerelateerd nieuws

Strategisch koersen vanuit vertrouwen

Wij geloven dat sociaal ontwikkelbedrijven een belangrijke rol kunnen blijven spelen om mensen effectief aan het werk te helpen, ook in de context van groeiende financiële uitdagingen (zie onze vorige blog hierover). Ons adagium daarvoor is strategisch(er) samenwerken in de hele keten. Hoe dat eruit kan zien, beschrijven wij met een drietal toekomstvisies voor gemeenten, ontwikkelbedrijven én ketenpartners. Deze blog bevat toekomstvisie 1: strategisch koersen vanuit vertrouwen.

Zorg & Sociaal

Misstanden in de opvang van alleenstaande minderjarige vluchtelingen: "We constateerden talrijke vormen van geweld."

Op opvanglocaties en bij opvanggezinnen voor alleenstaande minderjarige vluchtelingen vinden zeer regelmatig misstanden plaats, zo blijkt uit onderzoek van BNNVARA-programma Zembla. In dit programma trekken voormalige medewerkers van voogdij-instantie Nidos aan de alarmbel. Abdessamad Bouabid, universitair docent Criminologie aan Erasmus School of Law, vertelt in het programma over zijn onderzoeksbevindingen over geweld in de overheidsopvang van alleenstaande minderjarige vreemdelingen.

Hoe maken we steden leefbaar in tijden van groei en ongelijkheid?

In de 21e eeuw zal twee derde van de wereldbevolking in steden leven. Globalisering, nieuwe technologieën, massamigratie en toenemende ongelijkheid – de stad van de toekomst is geen vanzelfsprekend succes. Hoe betrekken we kwetsbare groepen? Welke rol speelt slimme technologie in het besturen van een stad? En wat is er nodig wil een stad in de toekomst duurzaam en rechtvaardig kunnen zijn?

5 stappen naar een mentaal gezondere maatschappij

Als we kijken naar mentale gezondheid denken we snel aan mentale aandoeningen. Vaak grijpen we pas in als mensen vergevorderde klachten hebben. Maar mentale gezondheid is meer dan aandoeningen of de behandeling in de ggz. Het gaat om de manier waarop je je verhoudt tot jezelf en tot anderen en hoe je omgaat met de uitdagingen in het dagelijks leven. Tegelijkertijd gaat het ook over hoe jij en anderen in de samenleving dit ervaren. En met wereldwijde uitdagingen zoals oorlogen, pandemieën, economische instabiliteit, klimaatverandering en de impact van sociale media, komt mentale gezondheid alleen maar meer onder druk. Toch gebruiken we vaak een reactieve aanpak, terwijl deze niet toereikend lijkt.
Meer nieuws