Is een nieuwe instelling voor gesloten jeugdhulp in Friesland wel verstandig?

Het is niet voor niets dat de Tweede Kamer op afbouw heeft aangedrongen omdat hoorzittingen lieten zien hoeveel schrijnend leed sommige jongeren daar ervoeren (zie rapporten Jason en Woodbrokers). Er zijn argumenten om in Friesland niet aan dit risicovolle avontuur te beginnen.

1. Addink en van der Veldt constateerden in een review in 2022 al dat niet aangetoond kon worden dat de behandeling effectief was (1). Ook internationaal is er al lang consensus dat behandeling onder dwang niet of nauwelijks werkt (2). Dat terwijl gesloten opvang ook schade kan doen: ‘baat het niet dan schaadt het wel’

2. Want gesloten behandeling gaat gepaard met grote risico’s op verdere schade die soms niet meer te herstellen is (3). Veel jongeren kregen de afgelopen jaren hiervoor zelfs schadevergoeding van het Rijk.

3. De wethouder baseert zich op vertrouwen in Jeugdhulp Friesland, onder het juichende motto: ‘we gaan het allemaal anders doen’. Maar waarom is dat vertrouwen gerechtvaardigd als het alleen gaat om afspraken op papier, de werkelijkheid er bij Woodbrokers niet om loog (4) en er nog steeds rechtszaken tegen medewerkers lopen?

4. In de praktijk duurt het minimaal een jaar voordat je, ook een kleine gesloten instelling op orde hebt. In de tussentijd gebeurt er van alles wat het daglicht niet kan verdragen. Jongeren worden het slachtoffer. Ik ben zelf betrokken geweest bij de opening van drie nieuwe gesloten jeugdinstellingen in het verleden. We dachten dat we het allemaal anders gingen doen maar de realiteit bleek anders. Na de opening van een gesloten instelling ging er na een paar maanden heel veel mis, van branden en seksueel geweld tot complete opstanden en suïcides. Een burgemeester dreigde zelfs met een sluiting. Ik belde toen met een zestal directeuren van net geopende gesloten instellingen en die vertelden allemaal hetzelfde verhaal: je hebt minimaal een jaar nodig voordat de boel op orde is en in de tussentijd is het ‘horror’. Zeker twee van die instellingen zijn nooit meer op orde gekomen, een van de redenen voor sluiting. In andere gevallen werden de tralies steeds dikker en de hekken steeds hoger, terwijl andere gesloten instellingen die hekken en tralies succesvol aan het afbreken zijn. Dat is wel een groot risico voor een flinke investering met publieksgeld voor een zo korte periode.

5. Repressie (5) is een van de grote klachten van jongeren in de gesloten jeugdzorg, getuige de recente rapporten van Jason over Zikos (6) en over Woodbrokers, in deze blogs al eerder uitgebreid besproken. Repressie blijkt in de praktijk maar moeilijk te voorkomen in gesloten instellingen, getuige de rapporten van Woodbrokers en Jason. Veel medewerkers zeggen dat ‘het in de muren zit’, maar onderzoek naar kinderrechten bijvoorbeeld van Susanne Hofte die daarop in oktober hoopt te promoveren laat zien dat repressie een probleem is van medewerkers die straffen verwarren met opvoeding (7). Vaak zit het in de kernovertuigingen en persoonlijkheid van medewerkers, zo laat onderzoek zien (8). Des te meer reden om voorzichtig te zijn met nieuwe gesloten instellingen omdat ervaren medewerkers moeilijk te krijgen zijn en het niet verstandig lijkt om medewerkers uit Woodbrokers 1.0 voor Woodbrokers 2.0 in te zetten. En de controle door gedragsdeskundigen faalt dikwijls zo blijkt uit een recente tuchtzaak (9).

   Tot slot: er zijn steeds meer betere alternatieven voor gesloten Jeugdhulp. Juist daarom is het onbegrijpelijk dat Friesland deze stap nu zet. In Amsterdam (Levvel), Noord-Holland (Parlan), Zuid Holland (Schakenbosch, Fier), Brabant (Yes We Can) doen ze het al anders, met succes. In Drachten opent Turnover haar vestiging om ‘zo thuis als mogelijk’ jongeren te begeleiden met behulp van sport.

   Het negeren van zoveel wetenschappelijk bewijs en negatieve ervaringen van jongeren en ouders in de praktijk en stug doorgaan met onbewezen pedagogische behandeling die vaak schade doet is niet fraai maar tekent wel hoe het in de praktijk toch telkens weer mis gaat.

   Friesland neemt een grote gok met deze stap voor pak ‘m beet twee jaar.

1. https://www.nji.nl/uploads/2021-06/Kijk-op-JeugdzorgPlus.pdf

2. https://psycnet.apa.org/record/2008-11635-002

3. https://www.nji.nl/publicaties/kijk-op-jeugdzorgplus

4. https://sociaalweb.nl/nieuws/dwangmaatregelen-die-nooit-mogen-getuigenissen-van-jongeren-en-medewerkers/

5. Er is sprake van repressie wanneer dwang wordt toegepast om een kind of jongere onredelijk te straffen of als machtsmiddel (De Valk, 2019). Repressie bestaat in de praktijk onder meer uit harde en oneerlijke controle en straf, gebrek aan flexibiliteit en aan privacy, steeds strengere regels en vernedering.

6. https://sociaalweb.nl/nieuws/rapport-jason-en-opnamestop-zikos-afdelingen-in-de-gesloten-jeugdzorg/

7. Hofte, S. ()2024). Het juridisch kader als pedagogische ruimte. Thesis UvA. Ridderprint. Promotiedatum donderdag 24 oktober 2024 1300 uur Agnietenkapel Amsterdam.

8. https://www.researchgate.net/publication/349083118_Prison_Changed_Me-and_I_Just_Work_There_Personality_Changes_Among_Prison_Officers

9. https://www.omropfryslan.nl/nl/nieuws/1233998/medewerkster-jeugdzorginstelling-woodbrookers-krijgt-berisping