Uitdagingen bij opmars schone energie: drukt Den Haag het (groene) gaspedaal in?

Voor het eerst in de geschiedenis wordt er wereldwijd meer energie opgewekt uit zon en wind dan uit steenkool. Het gaat weliswaar om een zeer lichte daling van fossiele ten opzichte duurzame bronnen, maar toch: “We zien de eerste tekenen van een cruciaal keerpunt”, aldus Małgorzata Wiatros-Motyka, elektriciteitsanalist bij denktank Ember.

Mooi, maar toch is hier iets paradoxaals aan de hand. Want de wereld versnelt in de energietransitie, maar Nederland kan die groei niet goed verwerken. En zo blijven we achter.

Ook lezen we in hetzelfde rapport dat schone energie wereldwijd de stijgende vraag naar elektriciteit kan bijbenen. China en India doen een grote duit in het zakje. Zij reduceren de fossiele energie, ondanks de hoge vraag, omdat de groei van schone energie de vraag overtrof. China bleek dit jaar zelfs koploper op het gebied van schone energie, en voegde meer zonne- en windenergie toe dan de rest van de wereld samen.

Helaas gaat lang niet elk land zo snel: de voortgang is wereldwijd ongelijkmatig, afhankelijk van infrastructuur, beleid en opvang.

‘Eigenlijk wil je een ‘parkeerplek’ creëren voor duurzame stroom.’ - Harry Talen, topman Engie Nederland

Ook in Nederland gaat het nog niet allemaal vanzelf. De netcongestie groeit: in een half jaar tijd groeide het probleem met 15 procent. In totaal staan er nu zo’n 23.000 verzoeken van bedrijven in de wachtrij. Dat gebrek aan beschikbaarheid raakt de energietransitie, maar ook de woningbouw, mobiliteit, economie en onze weerbaarheid.

De komende tijd gaat demissionair minister Hermans van Klimaat en Groene Groei in gesprek met netbeheerders over hoe er mogelijk meer capaciteit uit het net gehaald kan worden. Op dit punt lijken we verduurzaming dus niet tegen te gaan door een gebrek aan ambitie, maar door een fysieke beperking.

Eind oktober werd ook een andere hindernis voor de energietransitie zichtbaar: geen enkel bedrijf wil windmolenpark Nederwiek I-A op de Noordzee bouwen. De kosten zijn te hoog en ontwikkelaars zijn bang dat ze hun investeringen niet terug kunnen verdienen. Minister Hermans kondigde aan dat het kabinet volgend jaar weer subsidie beschikbaar stelt om dit soort projecten aantrekkelijker te maken.

En dat is van belang, want “Nederland is uitstekend gepositioneerd om een grote rol te spelen in de energievoorziening van Noordwest-Europa”. Frits de Groot, strategisch beleidsadviseur VNO-NCW/MKB schreef in PONT, vakblad energie en duurzaamheid dat Nederland daarom “wereldkampioen wind op zee” zou moeten zijn en blijven.

Koploper of achterblijver

Maar er is hoop. Het aantal grote batterijen dat stroom (terug) kan leveren aan het stroomnet, neemt namelijk toe. “Eigenlijk wil je een ‘parkeerplek’ creëren voor duurzame stroom”, zegt Harry Talen, topman van energiebedrijf Engie Nederland tegen NOS. “Daarvoor zijn batterijen een fantastisch product.” Ze laden op als er veel aanbod is en weinig vraag. Ook geven ze stroom terug aan het stroomnet als de vraag toeneemt. Helaas zijn batterijen geen wondermiddel: ze zijn nuttig voor de eerste paar uur dat opslag nodig is en minder geschikt bij langdurig tekort.

Toch kunnen deze batterijen wel degelijk een brug vormen tussen de wereldwijde groei van duurzame energie, en de verstopping op het gebied van infrastructuur. Laten we in ieder geval voorkomen dat Nederland van koploper in het opwekken van duurzame energie, een achterblijver wordt.

Wat de winnaars willen

Hoe kijken de winnaars van de Tweede Kamerverkiezingen hier tegenaan? Als we kijken naar de verkiezingsprogramma’s op het gebied van klimaat en energie van de grootste drie partijen, kunnen we een paar dingen concluderen.

D66 ziet het volle net als aanleiding om sneller te innoveren, prioriteit te geven aan verzwaring van het elektriciteitsnet en in te zetten op een ‘slimme mix’ van energiebronnen. De VVD ziet het als reden om regels te versimpelen en tempo te maken, om van de energietransitie een economisch voordeel te maken.

De PVV staat er anders in: de partij ziet netcongestie vooral als bewijs dat we te ver zijn gegaan met innoveren. Ze wil uit het Klimaatakkoord stappen, klimaatsubsidies schrappen, en is tegen wind- en zonneparken. De huidige netproblemen zijn volgens de PVV het bewijs dat het stroomnet de energietransitie niet aankan.

• D66 → versnellen met regie en innovatie

• VVD → versnellen met markt en economische kansen

• PVV → terug naar fossiel en nationale energievoorziening

De context van deze tegengestelde visies is dat een stevige meerderheid in de nieuwe Tweede Kamer pal staat voor het halen van de klimaat- en energiedoelen, die overigens zijn verwaterd in het EU-akkoord dat eerder deze week werd gesloten. Bovendien heeft een politieke partij die zich als voorvechter van klimaatmaatregelen heeft geprofileerd, nu de regie in de formatie. Het is daarom te verwachten dat de wind van het Nederlandse klimaatbeleid de komende jaren anders gaat waaien. “We roepen de partijen op om nog voor de Kerst een kabinet te vormen dat Nederland letterlijk en figuurlijk energie geeft,” zegt Olof van der Gaag, voorzitter Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE). Dit in het belang van onze onafhankelijkheid, economische kansen, grip op de energierekening en het klimaat.

Er zal in Den Haag dus een keuze gemaakt moeten worden: bouwen of terugschakelen. Die keuze bepaalt of Nederland de wereldwijde energietransitie leidt, volgt of mist.

________________________________________

Hoe versnellen we de infrastructuur die onze energievoorziening vooruit moet helpen? We zijn benieuwd hoe jij tegen deze uitdaging aankijkt.