VNG

16 augustus 2023

Bekostiging sociaal domein

Vertekend beeld door overschot jaarrekeningen

Een belangrijke oorzaak voor het overschot op de jaarrekeningen ligt in extra middelen die gemeenten van het rijk hebben gekregen, bijvoorbeeld voor het uitkeren van de energietoeslag voor 2023. Omdat dat geld pas laat in het jaar (soms zelfs pas in december) beschikbaar komt, kunnen gemeenten dat niet in het lopende jaar uitgeven en schuift dit dus door naar het volgende jaar. Onderzoek van COELO liet eerder al zien dat dit steeds vaker voorkomt en gemeenten belemmert om een goede begroting op te stellen.

Mogelijke andere oorzaken voor het overschot dat nu op de jaarrekeningen zichtbaar is, zijn een lagere groei van de uitgaven voor Wmo en Jeugd en vertraging in de uitvoering, onder andere door arbeidsmarktkrapte. Verder is de groei van het gemeentefonds in 2022 (het zogenaamde ‘accres’) historisch hoog.

Zorgen over structurele financiële situatie blijven bestaan

Het is gebruikelijk dat gemeenten behoedzaam met financiële middelen omgaan en meer overhouden dan ze ontvangen. Ze mogen namelijk niet ‘rood staan’. Ondanks dat het overschot groter is dan in 2021, neemt dit de zorgen over de structurele financiële situatie van gemeenten niet weg.

De groei van het gemeentefonds loopt in 2023 tot en met 2025 langzaam terug, en vanaf 2026 treedt een grote omslag op: de gemeenten krijgen dan zo’n € 3 miljard minder zonder dat er taken verdwijnen. De incidentele overschotten (voor het grootste deel bestemd voor specifieke doelen) veranderen daar niets aan. Niet uit te sluiten is dat de financiële situatie in 2026 zelfs zijn schaduw vooruitwerpt en gemeenten nu al terughoudend maakt om te investeringen te plannen.

Vooruitschuiven van oplossing ravijnjaar 2026 onverantwoord

Eerder al bevestigde een analyse van BDO dat gemeenten vanaf 2026 te maken krijgen met grote tekorten. Oorzaak hiervan is het eenzijdige besluit van het kabinet om per 2026 over te stappen op een nieuwe financieringssystematiek voor gemeenten en provincies. Het kabinet heeft inmiddels erkend dat er sprake is  van een disbalans tussen taken en middelen vanaf 2026, maar lijkt de oplossing door te schuiven naar het volgende kabinet. Zo’n lange periode van stilstand vindt de VNG onverantwoord.

Voor meer verdieping PONT | Zorg & Sociaal , opent in nieuw tabblad

Gerelateerd nieuws

Zes strategieën moeten helpen beter om te gaan met acute schaarste

De verwachte groeiende frequentie en intensiteit van klimaatincidenten, en steeds reëlere scenario’s van militaire dreiging, roepen zorgen op over schaarste in hulpverleningscapaciteit. Dit benadrukt de noodzaak om na te denken over het omgaan met schaarste in tijden van crisis. In een inventariserend onderzoek zijn zes strategieën uitgewerkt die crisisteams kunnen helpen beter om te gaan met situaties waarbij de hulpvraag het aanbod overstijgt.

Duurzame opvang: realistische route naar beter asielbeleid

Overal in de samenleving luiden noodklokken: de noodopvang voor vluchtelingen is ineffectief en peperduur. Wat bedoeld was als een kortetermijnoplossing, is voor veel asielzoekers een langetermijnkwelling geworden. Bestuurders en gemeenten van uiteenlopende politieke kleur geven aan dat het beleid op deze manier niet uitvoerbaar is. Een meerderheid in de Tweede Kamer stemde recentelijk voor een motie [1] om duurzame en kleinschalige opvang te realiseren. En hoewel het huidige kabinet graag een sobere opvang voor vluchtelingen creëert, ziet het ook in dat de noodopvang van asielzoekers en Oekraïense ontheemden onnodig hoge kosten met zich meebrengt.

Effect afspraken tegen agressie en geweld in publieke sector kan groter

In 2010 zijn afspraken tussen politie en OM vastgelegd over agressie- en geweldszaken tegen werknemers met een publieke taak. Dit om te komen tot eenduidige, effectieve en snelle afhandeling van deze zaken. Uit onderzoek blijkt dat de afspraken daar positief aan bijdragen, maar dat er ook knelpunten zijn in de uitvoering. Zo is de informatievoorziening aan slachtoffers beperkt en kan de betrokkenheid van hun werkgevers beter. Ook wisselt de kwaliteit en snelheid van het aangifteproces en is er onduidelijkheid over (deels) anoniem aangifte doen. Dit onderzoek is inmiddels de derde evaluatie van de afspraken. Het biedt verschillende handvatten om de knelpunten aan te pakken. Om het effect van de afspraken te vergroten, is het nodig dat die worden opgepakt.

De impact van digitale technologie op ons welzijn: waar moet onderzoek zich de komende jaren op richten?

Slimme apparaten, videogames, wearables, sociale media, internet, AI of extended reality (XR), ons leven is vol van technologie. Wat doen deze digitale technologieën precies met ons welzijn? Maken ze ons gelukkiger, gezonder, meer verbonden? Of juist het tegenovergestelde? Het antwoord is niet zwart-wit. Digitale technologieën bieden kansen, zoals meer autonomie en sociale verbondenheid. Maar ze kunnen ook risico’s met zich meebrengen, zoals stress, een gevoel van afhankelijkheid of sociale uitsluiting. Het Expertisecentrum Digitalisering en Welzijn van het Trimbos-instituut brengt met de nieuwe onderzoeksagenda in kaart waar onderzoek de komende jaren de meeste waarde kan toevoegen. Zo kunnen we beter begrijpen welke effecten digitale technologieën hebben op ons mentale, fysieke en sociale welzijn.
Meer nieuws