21 september 2023

Armoede

Bestaanszekerheid

Het is door andere media al gememoreerd: de term bestaanszekerheid heeft een definitieve plaats verworven in de politieke communicatie. Drie keer kwam de term voor in de Troonrede; in de edities van 2022 en 2021 welgeteld nul. Met nadruk spreek ik over communicatie. Want tijdens de komende campagne, de verkiezingen en bovenal in de formatie moet blijken of de term ook echt praktische opvolging krijgt. Hoe zorg je je ervoor dat mensen, die nu langzaam buiten de boot dreigen te vallen, niet in armoede vervallen of daarin blijven zitten?

Grondwettelijke zorg in crisis

Daarvoor is het goed om een blik te werpen op de decentrale overheid, die dichter op de burger staat. En die, daarmee, een signaleringsfunctie heeft. In 2022 publiceerde de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, kortweg de VNG, een essay over bestaanszekerheid als belofte (1). De koepelorganisatie stelt daarin dat de bestaanszekerheid als grondwettelijke taak van de overheid in een crisis verkeert: “We moeten het tij keren om een menswaardig bestaan veilig te stellen. Als we daar de komende tien jaar niet toe in staat zijn, ontstaat er een groep van onzekeren die voor een maatschappelijke splijtzwam kunnen zorgen.”

De gemeenten zagen dus al dat de schoen ernstig begon te wringen en dat op lokaal niveau fundamentele stappen konden en moesten worden gezet. Liefst via oplossingen met een structureler karakter: “Onze inschatting is dat het ook financieel beter rendeert om met langetermijnoplossingen te werken in plaats van met suboptimale oplossingen op korte termijn.” Met andere woorden: liever geen plak-en pleisterwerk, zoals hier en daar wat draaien aan de toeslagenknop, want dat zet niet echt zoden aan de dijk.

De VNG riep in het essay op tot een stip aan de horizon om “van daaruit doorbraken te maken voor een lokale agenda bestaanszekerheid”. Hoewel je van die term een beetje jeuk krijgt, lijkt die stip aan de horizon nu voorzichtig gezet. De landelijke overheid neemt de eerdere observaties van de VNG eigenlijk over. Het kwartje lijkt gevallen.

Meenemen in de transitie

Maar het belang van bestaanszekerheid reikt verder dan alleen burgers overeind houden. “De belofte van bestaanszekerheid is belangrijk in de huidige transitietijd. Zonder de basale zekerheid van inkomen, werk en een overheid die naast je staat wordt elke verandering een bedreiging”, schrijft de VNG. De gedachte is dat je alleen voldoende draagvlak voor maatschappelijke verandering kan bereiken met zekere burgers.

Al met al dus een (grote) uitdaging voor een nieuw kabinet, waar ze gezien het huidige discours van bestaanszekerheid niet meer omheen kunnen: de lagere inkomens én de precaire middenklasse beschermen. Ook in het belang van de maatschappelijke transitie(s).

  1. https://vng.nl/sites/default/files/2023-03/bestaanszekerheid-als-belofte-essay-vng-20230329.pdf

Over de auteurs

  • Tom Reijner

    Tom Reijner is Freelance journalist, onderzoeker en podcastmaker.

Gerelateerd nieuws

Wat betekenen mensenrechten als recht stopt bij de grens?

Migranten die sterven aan de buitengrenzen van Europa. Wapens die legaal worden geëxporteerd, en elders gebruikt worden om oorlogsmisdaden te plegen. Klimaatschade die vooral ten koste gaat van mensen die er het minst aan hebben bijgedragen. Juridisch gezien is er vaak niemand verantwoordelijk.

Zes strategieën moeten helpen beter om te gaan met acute schaarste

De verwachte groeiende frequentie en intensiteit van klimaatincidenten, en steeds reëlere scenario’s van militaire dreiging, roepen zorgen op over schaarste in hulpverleningscapaciteit. Dit benadrukt de noodzaak om na te denken over het omgaan met schaarste in tijden van crisis. In een inventariserend onderzoek zijn zes strategieën uitgewerkt die crisisteams kunnen helpen beter om te gaan met situaties waarbij de hulpvraag het aanbod overstijgt.

Duurzame opvang: realistische route naar beter asielbeleid

Overal in de samenleving luiden noodklokken: de noodopvang voor vluchtelingen is ineffectief en peperduur. Wat bedoeld was als een kortetermijnoplossing, is voor veel asielzoekers een langetermijnkwelling geworden. Bestuurders en gemeenten van uiteenlopende politieke kleur geven aan dat het beleid op deze manier niet uitvoerbaar is. Een meerderheid in de Tweede Kamer stemde recentelijk voor een motie [1] om duurzame en kleinschalige opvang te realiseren. En hoewel het huidige kabinet graag een sobere opvang voor vluchtelingen creëert, ziet het ook in dat de noodopvang van asielzoekers en Oekraïense ontheemden onnodig hoge kosten met zich meebrengt.

Effect afspraken tegen agressie en geweld in publieke sector kan groter

In 2010 zijn afspraken tussen politie en OM vastgelegd over agressie- en geweldszaken tegen werknemers met een publieke taak. Dit om te komen tot eenduidige, effectieve en snelle afhandeling van deze zaken. Uit onderzoek blijkt dat de afspraken daar positief aan bijdragen, maar dat er ook knelpunten zijn in de uitvoering. Zo is de informatievoorziening aan slachtoffers beperkt en kan de betrokkenheid van hun werkgevers beter. Ook wisselt de kwaliteit en snelheid van het aangifteproces en is er onduidelijkheid over (deels) anoniem aangifte doen. Dit onderzoek is inmiddels de derde evaluatie van de afspraken. Het biedt verschillende handvatten om de knelpunten aan te pakken. Om het effect van de afspraken te vergroten, is het nodig dat die worden opgepakt.
Meer nieuws