RIVM

3 april 2025

Gezonde leefomgeving

Gezonde leefomgeving: zowel fysiek als sociaal

Voor een brede kijk op een gezonde leefomgeving is samenwerking belangrijk. Van de buurtregisseur tot de omgevingsdienst en van de GGD(Gemeentelijke Gezondheidsdienst) tot de stedelijk ontwerper. Daarom is het belangrijk dat deze mensen de kennis, instrumenten en vaardigheden hebben om gezondheid een goede plek te geven in het ruimtelijk planproces. 

Complexe processen én nieuwe kansen

Het ruimtelijk planproces is complex. Klimaatverandering, de energietransitie en woningbouwopgaven verdringen elkaar op lokaal niveau. Nieuwe wetgeving, zoals de Omgevingswet, vraagt om een andere manier van werken. Dé kans om gezondheid goed mee te wegen in beleidskeuzes. Dit geldt met name in gebieden waar de meeste gezondheidswinst te behalen is, bijvoorbeeld in kwetsbare wijken.

Wat biedt het PGLO: Kennis en subsidieregelingen

Het PGLO brengt de kennis over een gezonde leefomgeving samen en maakt deze toegankelijk. En we verbreden en delen deze kennis. Zowel over de inhoud als over het proces om samen te werken. Denk aan instrumenten, ontwerpprincipes, maatregelen en vuistregels. Voorbeelden hiervan zijn te vinden op https://www.rivm.nl/gezondeleefomgeving. 

Het ZonMw(Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie)-subsidieprogramma Gezonde leefomgeving Integrale Aanpak(externe link) richt zich op de doorontwikkeling van praktijkkennis, een integrale aanpak, en op samen leren. Zo kunnen gemeenten en GGD’en rekening houden met gezondheid bij het inrichten en beheren van de fysieke omgeving. De eerste subsidieronde richtte zich op kennisontwikkeling over gezondheid in kwetsbare wijken. De tweede subsidieronde(externe link) gaat over de toepassing van deze kennis in de praktijk. Gemeenten, GGD’en en provincies kunnen een aanvraag indienen.  

Eerste stappen al gezet: Verkennend onderzoek

Het RIVM onderzocht wat de maatschappelijke baten zijn van het gezond en groen inrichten van onze leefomgeving. Uit deze analyse blijkt dat het groener, autoluw en beweegvriendelijk maken van de leefomgeving in brede zin veel oplevert. Zowel voor de gezondheid als voor de economie, ecologie en het sociale domein. Investeren in een gezonde en groene leefomgeving lijkt dan ook te lonen. Informatie hierover is vaak nog versnipperd, waardoor het integrale inzicht ontbreekt. Dat maakt een brede afweging voor een gezonde leefomgeving nu nog beperkt mogelijk. Het Programma Gezonde Leefomgeving zet stappen om dit in de toekomst wel te kunnen doen.   

De factsheet ‘Relatie tussen Gezonde leefomgeving en kanker, overgewicht en dementie’ geeft antwoord op de vraag hoe de kwaliteit van de leefomgeving en deze volksziekten samenhangen. En hoe een gezonde omgeving de kans op kanker, dementie en overgewicht verkleint.

In 2023 zijn met ZonMw-subsidie 3 zogenaamde ‘living labs’(externe link) gestart. Deze ondersteunen gemeenten door maatregelen en instrumenten in te zetten voor een gezonde leefomgeving. In de labs komen mensen samen uit zowel het ruimtelijke als sociale en gezondheidsdomein.  De resultaten van deze ‘living labs’ zijn direct toepasbaar in de praktijk. ZonMw neemt de resultaten mee in het subsidieprogramma ‘Gezonde leefomgeving integrale aanpak’. 

Opdracht en samenwerking

Het Programma Gezonde Leefomgeving loopt tot eind 2025. Het is een initiatief van het ministerie van VWS(Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport ), in afstemming met de ministeries van LNV(Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit), BZK(Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties ) en IenW(Infrastructuur en Waterstaat). Het RIVM en ZonMw voeren het programma uit, met en voor de mensen, organisaties en overheden uit het gezondheids-, het sociale en het ruimtelijk-fysieke domein. 

Voor meer verdieping PONT | Zorg & Sociaal , opent in nieuw tabblad

Gerelateerd nieuws

Waterschappen alert na recorddroge maand maart

Na een nat 2024 zijn de eerste signalen van droogte voor 2025 al vroeg zichtbaar. Februari en maart waren ongewoon droog en zonnig, de afvoeren van de Maas en de Rijn zijn laag, en de grondwaterstanden dalen. Lokaal zijn de eerste tekenen van verzilting en verhoogde concentraties blauwalg te zien. De situatie vraagt om verhoogde alertheid van de waterschappen.

Omgeving

Inpassing van de BOPA zonder risico?

Om een activiteit die in strijd is met de (beoordelings-)regels uit het omgevingsplan toch mogelijk te maken, kan onder de Omgevingswet gekozen worden voor een wijziging van het omgevingsplan of het verlenen van een omgevingsvergunning voor een buitenplanse omgevingsplanactiviteit (hierna: BOPA). In de praktijk wordt momenteel veelvuldig gekozen voor het verlenen van een BOPA in plaats van het wijzigen van het omgevingsplan. Dat komt omdat bij strijd met het omgevingsplan (veelal betreft het hier een strijdigheid met de oude bestemmingsplannen) de regels uit het tijdelijk deel niet kunnen worden gewijzigd; als een wijziging van de regels uit het tijdelijke deel nodig is, moeten alle regels voor de betrokken locatie opnieuw worden vastgesteld in het nieuwe deel van het omgevingsplan. Dat is niet altijd wenselijk. Gemeenten en initiatiefnemers moeten zich er echter van bewust zijn dat er ook een keerzijde is aan het werken met BOPA’s. De BOPA’s moeten namelijk (op den duur) worden ingepast in het omgevingsplan. Dat kan voor het bevoegd gezag niet alleen een behoorlijke exercitie zijn, maar ook betekenen dat de BOPA opnieuw tegen het licht wordt gehouden en tegen de inpassing van de BOPA in rechte door derden (weer) wordt opgekomen. Wanneer en hoe verleende BOPA’s moeten worden ingepast en wat de gevolgen van de inpassing kunnen zijn, lees je in dit blog.

Omgeving

Hoe maken we steden leefbaar in tijden van groei en ongelijkheid?

In de 21e eeuw zal twee derde van de wereldbevolking in steden leven. Globalisering, nieuwe technologieën, massamigratie en toenemende ongelijkheid – de stad van de toekomst is geen vanzelfsprekend succes. Hoe betrekken we kwetsbare groepen? Welke rol speelt slimme technologie in het besturen van een stad? En wat is er nodig wil een stad in de toekomst duurzaam en rechtvaardig kunnen zijn?

Visitaties maken duidelijk: aandacht voor leefbaarheid wijken blijft hard nodig

De eerste uitgave van het Trendbeeld van de Stichting Visitaties Woningcorporaties Nederland (SVWN) legt de vinger op de zere plek: in sommige sociale huurwijken komt de leefbaarheid in het gedrang. Dit blijkt uit de ruim 50 visitaties die in 2024 bij corporaties zijn gehouden. Duidelijk is dat versnelling van nieuwbouw, woningverbetering en verduurzaming voorop staan. Logisch, gelet op de grote woningnood, maar de lokale betrokkenen die voor visitaties werden geïnterviewd geven ook een duidelijke boodschap af: vergeet de leefbaarheid van wijken niet. Wouter Beekers van de SVWN adviseert: ‘Bekommer je om de wijken en hun bewoners. En werk beter samen op het gebied van wonen en welzijn.’

Omgeving

Meer nieuws