Digitale rechten burgers

Harmen Lindeboom is namens D66-raadslid in Hilversum. Hij diende een motie in waarin hij het college verzocht te onderzoeken wat er voor de gemeente nodig is om algoritmes te publiceren. De motie werd met 2/3e van de stemmen aangenomen. In een kort interview vertelt Lindeboom hoe hij het heeft aangepakt.

Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) gebruikte een algoritme om te controleren of studenten misbruik maakten van de uitwonendenbeurs. De manier waarop DUO dat deed was discriminerend en daarom onrechtmatig, concludeert de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) na onderzoek.

Op 9 oktober heeft de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) een het sectorbeeld Overheid gepubliceerd. Het rapport brengt een aantal ontwikkelingen en trends op privacy gebied in kaart. Het rapport omvat alle overheden: ministeries, waterschappen, maar ook een aantal constateringen over Gemeenten. In twee blogs ga ik in op de constateringen die de AP over gemeenten doet.

Verantwoord omgaan met algoritmes vraagt om inzicht in de impact op mensenrechten. De Universiteit Utrecht ontwikkelde daarvoor in opdracht van het ministerie van BZK het Impact Assessment Mensenrechten en Algoritmes (IAMA). Samen met het Rijks ICT Gilde voerden ze een pilot uit bij 15 overheidsorganisaties. In het rapport IAMA in actie delen ze de geleerde lessen.

Op 28 juli 2025 treedt de Europese Toegankelijkheidsrichtlijn in werking in Nederland. Deze richtlijn stelt nieuwe regels om de toegankelijkheid van producten en diensten voor personen met een handicap of een functionele beperking te verbeteren. Om hieraan te voldoen, moeten financiële ondernemingen procedures opstellen, informatie aanpassen en algemene voorwaarden herzien. Voldoen zij niet aan deze voorschriften, dan geldt een meldingsplicht bij de AFM. In dit artikel licht Daniëlle Geelen, Risk & Compliance consultant bij Projective Group, toe wat er van financiële instellingen verwacht wordt.

Terwijl de overheid en De Nederlandsche Bank (DNB) zich inzetten voor de toegankelijkheid van contant geld, roept de Wet chartaal betalingsverkeer, die is bedoeld om contant geld bereikbaar te houden voor kwetsbare groepen, bezwaren op bij kleine banken. Deze banken vrezen in een nadelige positie te komen door de samenwerking met Geldmaat, de enige dienstverlener voor contante geldstortingen. Daarnaast komt de nieuwe Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) in conflict met de doelstellingen van inclusie en betaalvrijheid. Een complexe uitdaging voor de overheid en de financiële sector, die moeten balanceren tussen financiële inclusie en het bestrijden van criminaliteit.

Vertrouwelijk een dossier delen. Dat klinkt makkelijker dan het is. Vertrouwelijk wil zeggen dat het recht op privacy van iedereen die toegang tot dat dossier heeft, continu is geborgd. Altijd, op elk moment, zonder falen. Wat we tegenwoordig ‘zerotrust’ noemen: vertrouw niemand, nergens, ooit. Delen wil ook zeggen dat de personen die toegang tot dat dossier hebben, álle documenten mogen en kunnen inzien. Dat die documenten de consent hebben van iedere deelnemer om die documenten in te zien en te gebruiken. Zonder uitzondering. Een digitaal, gedeeld en vertrouwelijk dossier. Zoals we dat via de Wet Open Overheid graag zien. Juist daar schort het nog steeds een ‘beetje’. Onze toeslag-affaire werd mede een ‘affaire’ omdat er digitaal geen open, gedeelde dossiers waren. De miljarden euro’s die we nu uitgeven aan handmatige zoektochten naar documenten, geven we uit omdat onze overheid nog steeds niet met haar burgers, vertrouwelijk, veilig en open digitale dossiers kan delen. Terwijl de techniek en zelfs een werkende oplossing voorhanden is. Voor een schijntje van de kosten die we nu aan de ‘affaire’ uitgeven. De eerste affaire, want hoeveel volgen potentieel nog . . . ?

Vertrouwelijk een dossier delen. Dat klinkt makkelijker dan het is. Vertrouwelijk wil zeggen dat het recht op privacy van iedereen die toegang tot dat dossier heeft, continu is geborgd. Altijd, op elk moment, zonder falen. Wat we tegenwoordig ‘zerotrust’ noemen: vertrouw niemand, nergens, ooit. Delen wil ook zeggen dat de personen die toegang tot dat dossier hebben, álle documenten mogen en kunnen inzien. Dat die documenten de consent hebben van iedere deelnemer om die documenten in te zien en te gebruiken. Zonder uitzondering. Een digitaal, gedeeld en vertrouwelijk dossier. Zoals we dat via de Wet Open Overheid graag zien. Juist daar schort het nog steeds een ‘beetje’. Onze toeslag-affaire werd mede een ‘affaire’ omdat er digitaal geen open, gedeelde dossiers waren. De miljarden euro’s die we nu uitgeven aan handmatige zoektochten naar documenten, geven we uit omdat onze overheid nog steeds niet met haar burgers, vertrouwelijk, veilig en open digitale dossiers kan delen. Terwijl de techniek en zelfs een werkende oplossing voorhanden is. Voor een schijntje van de kosten die we nu aan de ‘affaire’ uitgeven. De eerste affaire, want hoeveel volgen potentieel nog . . . ?

Samenwerken met lokale partijen en de inwoner centraal zetten zijn wezenlijk om digitale inclusie te bevorderen. Dat zijn de conclusies van de koplopergemeenten 'Lokale ketenaanpak digitale inclusie' van de VNG en Alliantie Digitaal Samenleven (ADS).