Digitale rechten burgers

Digitalisering is een fundamentele transitie en artificiële intelligentie (AI) speelt daarin een hoofdrol. De manier waarop we werken, ondernemen, communiceren en samenleven is aan het veranderen. En dat gaan we de komende jaren merken. De vraag is niet of, maar hoe en waarvoor we AI inzetten en of dat de brede welvaart dient.

Met ingang van 2 februari vereist de AI Verordening dat elke organisatie die met AI te maken heeft AI-geletterd is. Om organisaties daar mee te helpen heeft de AP vorige week een handreiking “Aan de slag met AI-geletterdheid” gepubliceerd. De VNG bracht afgelopen december al een rapport hierover uit.

Voor mensen met een beperking is het zelfstandig digitaal regelen van overheidszaken, zorg, onderwijs en bankzaken nog steeds vaak moeilijk of zelfs onmogelijk. Mensen kunnen bijvoorbeeld informatie niet tot zich nemen omdat er bij filmpjes geen ondertiteling is, een formulier niet invullen omdat een site niet zonder muis te gebruiken is en geen afspraak maken met hun zorgverlener omdat een patiëntenomgeving niet toegankelijk is.

Deze tijd van het jaar is het moment om tot rust te komen en je te laten inspireren. Daarom hebben we een selectie gemaakt van informatieve podcasts. Of je nu wilt ontspannen bij de kerstboom of iets nieuws wilt leren, deze podcasts bieden voor ieder wat wils.

De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) heeft op 26 november een formele waarschuwing gegeven aan de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) over de voorgenomen online publicatie van het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR). Dit archief, dat gevoelige informatie bevat over personen die tijdens de Tweede Wereldoorlog van collaboratie werden verdacht, wordt vanaf januari 2025 digitaal beschikbaar gesteld.

De Monitor VN-verdrag handicap 2024 over digitale toegankelijkheid en dienstverlening laat zien dat op het gebied van digitale toegankelijkheid nog belangrijke stappen nodig zijn. Gemeenten spelen een belangrijke rol bij het bieden van gebruiksvriendelijke en toegankelijke digitale diensten voor hun inwoners.

Nederland en Vlaanderen gaan samen een methode ontwikkelen om leraren doorlopend digitaal vaardiger te maken en hun kennis over digitale geletterdheid te vergroten. Daarmee kunnen ze deze vaardigheden en kennis ook beter overbrengen op hun leerlingen. De Europese Commissie stelt hiervoor zo’n € 700.000 beschikbaar. Dat werd bekendgemaakt tijdens de Nederlands-Vlaamse Onderwijstop die vandaag in Rotterdam wordt gehouden: een conferentie waar beleidsmakers en praktijkmensen uit het onderwijs elkaar ontmoeten om inzichten uit te wisselen en samen te werken.

Vertrouwelijk een dossier delen. Dat klinkt makkelijker dan het is. Vertrouwelijk wil zeggen dat het recht op privacy van iedereen die toegang tot dat dossier heeft, continu is geborgd. Altijd, op elk moment, zonder falen. Wat we tegenwoordig ‘zerotrust’ noemen: vertrouw niemand, nergens, ooit. Delen wil ook zeggen dat de personen die toegang tot dat dossier hebben, álle documenten mogen en kunnen inzien. Dat die documenten de consent hebben van iedere deelnemer om die documenten in te zien en te gebruiken. Zonder uitzondering. Een digitaal, gedeeld en vertrouwelijk dossier. Zoals we dat via de Wet Open Overheid graag zien. Juist daar schort het nog steeds een ‘beetje’. Onze toeslag-affaire werd mede een ‘affaire’ omdat er digitaal geen open, gedeelde dossiers waren. De miljarden euro’s die we nu uitgeven aan handmatige zoektochten naar documenten, geven we uit omdat onze overheid nog steeds niet met haar burgers, vertrouwelijk, veilig en open digitale dossiers kan delen. Terwijl de techniek en zelfs een werkende oplossing voorhanden is. Voor een schijntje van de kosten die we nu aan de ‘affaire’ uitgeven. De eerste affaire, want hoeveel volgen potentieel nog . . . ?

Rob Kerstens was de afgelopen jaren als stelregisseur betrokken bij de ontwikkeling van het Stelsel Toegang. Onlangs legde hij zijn taken neer en daarom blikt hij hier in vogelvlucht terug.