Kinderopvang voor alle kinderen: verbetert schoolprestaties, maar verkleint ongelijkheid nauwelijks

Kansenongelijkheid in het onderwijs

Kinderen uit sociaaleconomisch achtergestelde gezinnen, bijvoorbeeld gezinnen met een laag inkomen of ouders zonder diploma’s, presteren gemiddeld minder goed op school dan kinderen uit sociaaleconomisch bevoordeelde gezinnen. Deze achterstand beïnvloedt niet alleen hun prestaties in groep 8, maar ook hun instroomniveau op de middelbare school. Dit heeft gevolgen voor hun kansen op vervolgonderwijs en hun toekomstige carrière.

Clair: “De structurele verschillen in schoolvaardigheden en prestaties benadrukken een hardnekkige vicieuze cirkel van kansenongelijkheid die over generaties heen blijft bestaan. In dit onderzoek hebben we bekeken of peuters die naar de kinderopvang gaan later betere schoolse vaardigheden en schoolprestaties hebben dan peuters die thuisblijven.”

Generation R

De studie maakt gebruik van gegevens uit Generation R, een grootschalig onderzoek naar de ontwikkeling en gezondheid van kinderen die in Rotterdam zijn geboren. De onderzoekers analyseerden gegevens van 2.215 kinderen en keken naar hun gebruik van kinderopvang op peuterleeftijd. 

Kinderopvang werd gedefinieerd als buitenshuis georganiseerde opvang door professionals, zoals een kinderdagverblijf of gastouder. Het onderzoek richtte zich op het effect van kinderopvang van ten minste twee dagen per week. De schoolvaardigheden van de kinderen werden gemeten met IQ-scores op 13-jarige leeftijd, en hun schoolprestaties werden beoordeeld aan de hand van Cito-scores in groep 8.

Het nut van kinderopvang

Het onderzoek laat zien dat kinderen die op jonge leeftijd twee of meer dagen per week naar de kinderopvang gingen, een gemiddeld IQ van 1,8 punten hoger hadden en een Cito-score die 1,1 punt hoger lag dan kinderen die minder dan twee dagen naar de opvang gingen. 

Zoals de onderzoekers al verwachten, vonden ze ook een sociaaleconomische ongelijkheid in schoolvaardigheden en schoolprestaties. Kinderen uit sociaaleconomisch achtergestelde gezinnen hadden een IQ van gemiddeld 7,5 punten lager, en een Cito score van gemiddeld 4,8 punten lager dan kinderen uit sociaaleconomisch bevoordeelde gezinnen. 

Clair: “Met behulp van statistische technieken hebben we onderzocht of de sociaaleconomische ongelijkheden zouden afnemen als alle kinderen 2 of meer dagen naar de kinderopvang zouden gaan. We vonden dat daarmee het verschil in IQ en Cito scores tussen kinderen uit sociaaleconomisch achtergestelde en bevoordeelde gezinnen wat kleiner zou worden. Maar deze afname in ongelijkheden was vrij klein en statistisch niet significant.”

Toepassing in de praktijk

Meerdere gemeenten in Nederland experimenteren met gratis kinderopvang voor alle kinderen of specifiek voor kinderen uit sociaaleconomisch achtergestelde gezinnen. Clair: “De resultaten uit onze studie bewijzen dat kinderopvang op jonge leeftijd, dus voordat het kind naar de basisschool gaat, al bij kan dragen aan de schoolvaardigheden en schoolprestaties 10 jaar later bij kinderen uit sociaaleconomisch bevoordeelde én achtergestelde gezinnen.” Daarom adviseren Clair en haar collega’s om deze pilots van gemeentes om te zetten naar structureel beleid. Met de huidige personeelstekorten in de sector, en de stijgende kosten van kinderopvang, is het belangrijk dat juist kinderen uit sociaaleconomisch achtergestelde gezinnen (ook) toegang tot kinderopvang hebben. “Maar alleen de toegang tot kinderopvang voor alle kinderen is niet voldoende om sociaaleconomische ongelijkheden in het onderwijs te doorbreken. Er zijn aanvullende maatregelen nodig om de vicieuze cirkel van kansenongelijkheid effectief aan te pakken.”