Regie boven regels: de missende visie van adviesgroep STOER

Vereniging Deltametropool erkent het belang en de urgentie van de woonopgave. Jarenlang is op deze en vele andere ruimtelijke opgaven door de Rijksoverheid verzaakt, terwijl deze al tientallen jaren door ons en vele anderen zijn geagendeerd. Juist de koppeling tussen wonen en ruimtelijke ordening vormt de kracht van Nederland. Wij verwerpen daarom de opzet en structuur van het rapport omdat het planning buiten beschouwing laat. Schrappen van regels kan bijdragen aan versnelling van de woningbouw, maar zonder regie en samenhang met andere ruimtelijke opgaven, zal die oplossing andere opgaven juist in de weg zitten. De voorgestelde middelen schieten dan ook tekort. Ze ondermijnen bovendien regiegerichte processen, bijvoorbeeld nagestreefd in de aankomende Nota Ruimte uit de koker van dezelfde minister die juist dit rapport heeft geïnitieerd. 

Wij verwerpen daarom de opzet en structuur van het rapport.

We bekritiseren de premisse uit de dunne introductie en de subtitel om sneller, goedkoper en meer bouwen mogelijk te maken.Het doel van ons advies is daarom niet om het rapport te verbeteren, maar we bieden de minister een uitgangspunt van waaruit ze regie kan voeren: mensen snel, kwalitatief, betaalbaar en toekomstbestendig huisvesten.
Dat uitgangspunt —waarvan wij aannemen dat het gedeeld wordt door STOER— vormt het kader aan de hand waarvan wij het advies beschouwen.

Huisvesting

Let op: het gaat bij ons doel om huisvesten en niet om bouwen. Mona Keijzer is immers minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening en niet van Bouwen, Bouwen, Bouwen. Ja: we hebben in Nederland meer woningen nodig, maar grootschalige nieuwe woonwijken zijn slechts een facet van huisvesting. Functieveranderingen, splitsen of transformatie zijn dat net zo goed. In het advies blijkt deze tunnelvisie op nieuwbouw- ontwikkelingen uit het consequent samen noemen van marktpartijen en corporaties, ook al vervullen zij verschillende rollen in het huisvestings- vraagstuk. Huisvesting is pluriform —net zoals de samenleving dat is— en vereist een efficiëntieslag op meerdere vlakken dan nieuwbouw alleen. Daarbij staat de nadruk op woningbouw in contrast met de realiteit van de overwegend in gemengd stedelijk gebied gerealiseerde woningen.

Snel

Dit advies belooft versnelling in het bouwen van woningen en veronderstelt dat de huidige hoeveelheid regels voor vertraging zorgen. De ironie van het gehele rapport is dat het aanpassen en schrappen van regels in de praktijk meer bureaucratie, onduidelijkheid en conflict zullen opleveren. Verwarring ontstaat hierbij meteen omdat STOER soms pleit voor maatwerk op gemeenteniveau als versnellingsstrategie en anderzijds juist maatwerk wil beperken om vertraging te voorkomen.
Tegelijkertijd beoogt dit kabinet de overheid te verkleinen en de trend door te zetten dat gemeenten meer verantwoordelijkheden krijgen met steeds minder geld. De adviesgroep geeft zelf ook aan dat capaciteit bij gemeentes het knelpunt is voor veel plannen. Plannen aan de hand van minder en versimpelde regels blijven intussen even lang op bureaus liggen waar geen ambtenaren aan zitten. Regie pakken als overheid betekent niet alleen het beleid veranderen, ook beleid kunnen doorvoeren.

Kwalitatief en veilig

In de voorstellen voor de te schrappen maatregelen blijft de afweging tussen kwaliteit en veiligheid enerzijds en goedkoper of sneller bouwen anderzijds altijd onduidelijk. STOER lijkt ruim om te springen met begrip van een risico. Er wordt niet uitgelegd waarom een verlaagd risico acceptabel is, bijvoorbeeld in het geval van brandtrappen. Hier zien we weer het gebrek aan een kader stellende visie. Het lijkt alsof er een puur procedurele afweging is gemaakt, waar noodzaak is voor afweging over acceptabele kwaliteit. Vermindering van kwaliteit in woningbouw kan de huidige ongelijkheid in woonsituatie en leefkwaliteit in de hand werken: veilige en gezonde woningen voor de happy few en lawaaiige en bedompte woningen met groot brandrisico voor wie het nog maar net kan betalen.

Betaalbaar

STOER beoogt besparingen in de ontwikkel- en bouwkosten, om betaalbare woningen voor ons allemaal te realiseren. Het is echter niet duidelijk hoe deze besparing ten goede komt aan de uiteindelijke bewoners. Daarbij wordt ook geen onderscheid gemaakt tussen kosten vooraf en kosten achteraf, waarbij in het kader van klimaatadaptief en veilig bouwen voornamelijk kosten kunnen worden afgewenteld op bewoners en overheden, zoals schade bij onzorgvuldig bouwen in kwetsbare gebieden of de aanleg van meer openbare voorzieningen bij minder voor de hand liggende locaties. Het is al aangetoond dat dit grote verschillen in woonverzekeringen en bijvoorbeeld waterschapsbelasting kan veroorzaken, waarbij besparingen voor een ontwikkelaar uiteindelijk verhoogde jaarlijkse kosten en zelfs fysieke risico’s voor de bewoner betekent.

Toekomstbestendig

Door het oprekken van grenzen waarbinnen bouwontwikkelingen plaats kunnen vinden gaan we ons letterlijk in gevaarlijk gebied begeven. Klimaatrisico’s groeien met een onvoorspelbare snelheid. De grenzen die nu de ondergrens bepalen zijn over een aantal jaar overreden en de huizen die gebouwd worden aan de hand van die grenzen dus niet toekomstbestendig. Wie betaalt de rekening als de huidige ondergrenzen out of date zijn in risicovolle gebieden?
Het streven van snel en goedkoop bouwen heeft dus een nadelig effect op de kosten voor de bewoners in de toekomst, waar nauwelijks naar wordt gekeken. Generieke bouwmaatregelen voorstellen en blind geloof in technische adaptatiemogelijkheden voor gebouwen (bijvoorbeeld drijvend wonen) dreigen in het advies de overhand te krijgen over gebied specifieke afwegingen. Daarnaast zullen op gebouwniveau ontwikkelingen nog klimaatadaptiever moeten worden: anders worden risico’s en daarbij komende kosten afgewenteld zowel op de omgeving als de aanstaande bewoners.

Conclusie

We dragen als Vereniging graag ons steentje bij aan de ambitie van de adviesgroep STOER voor meer betaalbare huisvesting. We erkennen de genoemde urgentie voor directe actie in de gehele breedte van de ruimtelijke ordening. Het schrappen van tegenstrijdige en overbodige eisen en regelgeving kan een onderdeel zijn in het beantwoorden van het Nederlandse huisvestingsvraagstuk. Zeker een onderdeel hiervan zijn stoere maatregelen, maar niet zonder kaderstellende visie. Daarom bieden we als Vereniging de minister dit kader, dat regie en regelgeving verbindt en richting geeft aan het nu blindelings schrappen van regels. We zien de aanpassingen voor het definitieve rapport, aan de hand van onze 5 kaderstellende principes tegemoet.