Advies: Durf onze ruimte fundamenteel anders in te richten

Bekijk hier het advies van de WKR.

Bekijk ook de samenvatting en de visual.

Waar is ander ruimtegebruik nodig?

Keuzes voor onze ruimte zijn nu nodig: zelfs met extra maatregelen kunnen we het huidige ruimtegebruik niet overal behouden. Soms is het te duur, is er geen ruimte of er ontstaat een gebrek aan zoetwater. Het verhogen van dijken of het doorspoelen van polders tegen verzilting is niet meer voldoende. ​Dan is het nodig om het gebied een andere functie te geven. Bijvoorbeeld het accepteren van verzilting of het verplaatsen van woningen, infrastructuur en industrie. Door het ene gebied anders in te richten kunnen in andere gebieden, met extra maatregelen, functies behouden blijven.

Aanbevelingen voor de ruimte

De WKR doet voor de ruimtelijke keuzes de volgende aanbevelingen:​

1. Bepaal op nationaal niveau in welke gebieden nu moeten worden getransformeerd. Werk dit regionaal uit. Begin op plekken waar de urgentie het grootst is: in verziltende kleigebieden, verdrogende zandgebieden, dalende veenweidegebieden en opwarmende steden

2. Voer bij grote investeringen, zoals voor infrastructuur, woningbouw en industrie, een klimaatadaptatietoets uit die tenminste 100 jaar vooruitkijkt. Wat we nu bouwen, bepaalt de adaptatieopgave in de toekomst.

3. Creëer meer ruimte voor de publieke financiering van adaptatie om transformatie van gebieden mogelijk te maken. Bijvoorbeeld om meer ruimte voor de rivieren en meer verkoelend groen in de stad te maken.​

4. Zorg dat kosten voor adaptatie bij gebiedsontwikkeling niet worden afgewenteld op de samenleving.​

"Slimme keuzes"

Marjolijn Haasnoot, voorzitter van de commissie die het advies heeft voorbereid, benadrukt de noodzaak om juist nu scherpe keuzes te maken voor het gebruik van de ruimte: 

Met slimme keuzes kan Nederland zich aanpassen aan klimaatverandering. Door ruimtegebruik nu passend te maken bij water, bodem en klimaatrisico’s kunnen we inspelen op de ingrijpende veranderingen rond energietransitie, woningbouw en landbouw. En als overheid, burgers en bedrijven meeveranderen, verkleinen we de risico’s nog verder, en maken we de samenleving in het geheel weerbaarder.

Hoe bereiden we de samenleving beter voor op klimaatrisico’s?

De WKR neemt in dit advies ook de rol van burgers en bedrijven onder de loep. Zij hebben naast de overheid een belangrijke rol in de adaptatieopgave. Burgers en bedrijven ondernemen in toenemende mate al acties in periodes van te veel of juist te weinig water. Het is belangrijk om dat gecoördineerd te doen, zodat overheid, burgers en bedrijven elkaar niet in de wielen rijden.  Denk bijvoorbeeld aan het besproeien van tuinen of akkers in droge periodes: dat kan betekenen dat er voor andere sectoren te weinig water is.

Aanbevelingen voor de maatschappelijke kant

De WKR doet de volgende aanbevelingen:

1. Stimuleer en coördineer adaptatie door burgers en bedrijven en doe dat op een manier die zorgt dat iedereen weerbaar wordt en in staat wordt gesteld mee te doen.

2. Maak informatie over klimaatrisico’s van woningen voor iedereen toegankelijk. Zo kunnen mensen betere keuzes maken en kunnen banken en verzekeraars deze risico’s verantwoord meewegen. Bescherm kwetsbare groepen tegen onbedoelde gevolgen.

3. Maak voor iedereen duidelijk wie wanneer welke klimaatrisico’s draagt met een ‘klimaatschadeladder’.

4. Ontwikkel een nationale adaptatiemonitor om inzicht te geven in risico’s, maatregelen en maatschappelijke effecten – nu en in de toekomst.​

Herijking Nationale Klimaatadaptatiestrategie

In 2026 komt de minister van Infrastructuur en Waterstaat met een herijking van de Nationale Klimaatadaptatiestrategie (NAS’26). Hierin staat beschreven hoe Nederland zich kan aanpassen aan het veranderende klimaat. De minister heeft de WKR gevraagd input te leveren voor deze herijking. Dat doet de WKR met dit advies.

Over de Wetenschappelijke Klimaatraad

De WKR adviseert regering en parlement over de ontwikkeling van een klimaatneutrale en klimaatbestendige samenleving, op basis van brede wetenschappelijke inzichten en met oog voor andere maatschappelijke opgaven.