22 november 2023

Waterstof

Energiediplomatie

In juni bracht minister-president Rutte een bezoek aan verschillende Afrikaanse landen, waaronder Namibië, waar hij met president Geingob sprak over de ambitie van Namibië om hernieuwbare waterstof te exporteren. Ook bezocht hij een bijeenkomst met bedrijven en kennisinstellingen over groene waterstof en de energietransitie. In Zuid-Afrika vindt eenzelfde soort bezoek plaats en in Marokko worden zelfs verschillende overeenstemmingen getekend om samen te werken op het gebied van groene waterstof.

Ook deze maand nog tekende Staatssecretaris Vijlbrief in Duisburg, gelijktijdig met het werkbezoek van de Koning, drie intentieverklaringen op het gebied van waterstof. Daarnaast leggen Nederland en Duitsland elk 300 miljoen euro in een voor een gezamenlijke aanbesteding voor import van groene waterstof vanaf 2027. Dit werkt volgens het Duitse H2Global, een subsidiemechanisme die zorgt dat er publiek-privaat samengewerkt en ingekocht kan worden waardoor waterstof voor de afnemer betaalbaar is.

Het demissionair kabinet wil door middel van deze energiediplomatie energierelaties versterken met buurlanden en met landen die een goede uitgangspositie hebben om groene waterstof te maken en te exporteren(1). Zo zijn er al samenwerkingen met Noorwegen, Portugal, Chili, Uruguay, Namibië, Canada, Verenigde Arabische Emiraten, Oman, Australië, Spanje en Saudi-Arabië en wil het kabinet de banden versterken met Spanje, Portugal, de Scandinavische landen en buiten Europa met de Golfregio, Noord-Amerika en Afrika(1).

Noodzaak en veiligheid

Waarom waterstof? Volgens het Expertteam Energiesysteem 2050 is waterstof nodig voor als het niet waait of de zon niet schijnt, kan het nodig zijn voor sommige industriële hoge temperatuurtoepassingen en in sommige productieprocessen als dat van staal(2). Het expertteam adviseert dat waterstof voor minimaal 10 tot 15 procent van onze energiemix zal uitmaken, vooral voor flexibiliteit op het net en voor processen waarbij directe elektriciteit onmogelijk is(2).

Voor waterstof ligt er nog geen netwerk aan buizen onder de grond om het te vervoeren. Er worden voorbereidingen getroffen voor een waterstofcorridor tussen de Nederlandse en Duitse industrie, maar op korte termijn is vervoer per schip, in de vorm van ammoniak, de meest logische optie. Aan vervoersmethoden met ammoniak kleven volgens onderzoek van Berenschot, Arcadis en TNO wel grote nadelen. Transport van dit soort gevaarlijke stoffen heeft namelijk veel invloed op de stedelijke ontwikkeling in de buurt van spoor, water en wegen, omdat de potentiële effecten van een ongeval ver kunnen reiken(3).

Als Nederland een waterstofhub wil worden, moet er nu al rekening gehouden worden met de (omgevings)veiligheidsaspecten en risicobeperkende maatregelen in alle relevante wet- en regelgeving, zo stelt het onderzoek van de verschillende adviesbureaus(3). Hiervoor is vanuit de overheid visieontwikkeling nodig, om zo (duurdere) veiligheidsmaatregelen in een later stadium te voorkomen, zeggen die adviesbureaus(3). In een Kamerbrief laat demissionair minister Jetten weten dat er meer tijd nodig is om zorgvuldig uit te zoeken wat de effecten zijn van het vervoeren van waterstof met ammoniak, omdat er nog veel onduidelijk is(4). ‘’Om zo spoedig mogelijk alsnog een besluit te kunnen nemen over de ammoniakleiding zullen de veiligheids- en beleidskaders snel ontwikkeld moeten worden’’, aldus de minister.

Als Nederland een grote speler op het gebied van groene waterstof wordt, is er dus meer regie nodig op veiligheid in de wet- en regelgeving. Naast veiligheid moet er ook gewaakt blijven worden voor duurzaamheid, energieafhankelijkheid van andere landen en moeten de gevolgen van waterstofproductie op lokaal niveau te overzien zijn. In afwachting van een nieuw kabinet is het nog de vraag of deze energiediplomatie wordt doorgezet op een manier die veilig, duurzaam en eerlijk in de hele keten is.

1 https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2023/06/12/minister-president-rutte-bezoekt-namibie-zuid-afrika-en-marokko

2 https://etes2050.nl/publicaties/outlookenergiesysteem2050/default.aspx

3 https://www.tno.nl/nl/newsroom/2023/03/transport-gevaarlijke-stoffen/

4 https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2023/10/05/voortgang-delta-rhine-corridor

Over de auteurs

  • Jaël Poelen

    Jaël Poelen is Nieuwsredacteur duurzaamheid en klimaat bij PONT.

    PONT | Data & Privacy

Gerelateerd nieuws

ACM: aanvullende maatregelen nodig voor betaalbare nettarieven waterstoftransport

Waterstof wordt gezien als belangrijke schakel in de energietransitie, omdat het kan dienen als duurzame energiedrager in sectoren die moeilijk te elektrificeren zijn. Toch komt de markt voor waterstof door verschillende oorzaken maar langzaam op gang. Eén van de oorzaken is de onzekerheid over de tarieven voor het transport van waterstof via een netwerk van leidingen. Doordat volumes waterstof achterblijven en investeringskosten hoger uitvallen, kunnen zonder aanvullende maatregelen de tarieven voor het waterstoftransportnetwerk aanzienlijk stijgen. Voor de komende jaren stelt het ministerie van Klimaat en Groene Groei de tarieven vast die gebruikers van het waterstofnetwerk moeten betalen. Vanaf uiterlijk 2033 stelt de Autoriteit Consument & Markt (ACM) deze tarieven vast op basis van de gemaakte kosten. De ACM heeft in een marktrapportage verkend hoe zij kan bijdragen aan de ontwikkeling van de waterstofmarkt en betaalbare waterstofnettarieven.

Klimaatverandering versnelt de waterkringloop

De aarde warmt op – en dat verandert de waterkringloop. Er verdampt meer water, de lucht bevat meer waterdamp, en dat leidt uiteindelijk tot intensere neerslag. Volgens klimaatmodellen neemt per graad opwarming de hoeveelheid waterdamp in de atmosfeer met zo’n 7 procent toe, terwijl neerslag en verdamping elk met ongeveer 2 procent stijgen. Dit leidt ertoe dat het minder vaak, maar wel heftiger regent. De veranderingen die we tot nu toe waarnemen zijn hiermee in overeenstemming.

AI en Energie: een spanningsveld met potentie

De afgelopen tijd is er steeds meer aandacht geweest voor het energieverbruik van AI. Dit verbruik is enorm en door de sterk toenemende toepassing van AI is de verwachting dat het totale energieverbruik alleen maar zal stijgen. Anderzijds kan AI ook een cruciale rol spelen in de energietransitie. Met de inzet van AI kan bijvoorbeeld het energieverbruik in de samenleving worden geoptimaliseerd en daardoor verminderd en AI kan er voor zorgen dat het elektriciteitsnet efficiënter wordt benut, waardoor netcongestie tegengegaan kan worden en verduurzamingsprojecten minder vertraging zullen oplopen.[1] In deze blog zal dieper worden ingegaan op de enigszins paradoxale verhouding tussen AI en energie.

'Europese bankensector moet meer doen om klimaatrisico's te beheersen'

De Europese Bankautoriteit (EBA) heeft een nieuw ESG-dashboard gelanceerd om beter inzicht te geven in de klimaatgerelateerde risico’s binnen de bankensector van de Europese Unie en de Europese Economische Ruimte (EER). Dit dashboard bevat belangrijke indicatoren die banken en toezichthouders helpen om klimaatrisico’s te monitoren en onderling te vergelijken.
Meer nieuws