Hoe deze noodconstructie 6.400 gezinnen uit armoede moet houden

Sinds de energiecrisis en de Tweede Kamerverkiezingen vorig jaar november staat het thema bestaanszekerheid op de agenda.

Hoewel de energierekening bij veel gezinnen is gedaald – en dus minder zwaar drukt op het huishoudboekje – zijn er mede door conflicterende overheidsregelingen mensen die onder het bestaansminimum terecht dreigen te komen.

Tegen elkaar in werken

Het gaat specifiek om huishoudens waarbij een van beide partners een UWV-uitkering heeft en de andere partner geen of weinig inkomen (1). Door verschillende overheidsregelingen die tegen elkaar inwerken, ontvangen zij minder huur- en zorgtoeslag dan een vergelijkbaar (echt)paar met een bijstandsuitkering.

Hierdoor komen ze in de financiële problemen en dat kan niet de bedoeling zijn, vindt Carola Schouten, minister voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen. Volgens Schoutens ministerie telt de tegemoetkoming niet mee voor het toetsingsinkomen en heeft het dus geen nadelige gevolgen voor het recht op toeslagen van de betreffende huishoudens. 

Omdat er tot 2028 geen structurele oplossing is – daarover later meer – heeft het demissionaire kabinet besloten tot deze overbruggingsregeling voor de periode 2025, 2026 en 2027. “Het kabinet heeft vorig jaar in totaal 89 miljoen euro gereserveerd voor deze overbruggingsregeling en voor de steun die gemeenten nu al kunnen geven via de individuele bijzondere bijstand”. Het gaat overigens om een wetswijziging in de Participatiewet. De beoogde ingangsdatum van het wetsvoorstel is 1 januari 2025.

Waarom deze noodconstructie?

Het is dus feitelijk een noodconstructie, dit wetsvoorstel dat de overbrugginsregeling mogelijk moet maken. Hoe gaat het dan in zijn werk? Huishoudens die voor de vaste tegemoetkoming in aanmerking komen, ontvangen deze vanaf 2025 in principe automatisch via hun gemeente, meldt het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Gemeenten krijgen rond deze zomer “de beschikking over een overzicht van hun inwoners die vermoedelijk te maken hebben met deze samenloop van regelingen”. Diezelfde gemeenten bepalen vervolgens het recht op een vaste tegemoetkoming.

Wie in aanmerking denkt te komen en de tegemoetkoming niet automatisch ontvangt, kan ook zelf een aanvraag doen bij de gemeente. Bij de toelichting op het wetsvoorstel valt te lezen dat een ‘kleine groep’ geen automatische tegemoetkoming zal ontvangen, bijvoorbeeld omdat de Belastingdienst geen zicht heeft op huishoudens die geen aangifte inkomensbelasting doen.

Over vier jaar, in 2028 dus, moet de tijdelijke overbruggingsregeling komen te vervallen, omdat er dan pas een “fundamentele oplossing voor de fiscaliteit” mogelijk is. Dat dit nu niet kan, heeft vooral te maken met “de overbevraagde ICT-capaciteit van de Belastingdienst”. Vorig jaar werd bekend dat de fiscus de ICT pas in 2026 weer op orde heeft (2).

Vereenvoudig de wet- en regelgeving

De tijdelijke oplossing moet minder belastend zijn voor de betreffende huishoudens en het ook voor de gemeente eenvoudiger en minder arbeidsintensief maken.

Saillant is dat juist deze week, op dinsdag welteverstaan, de voorzitter van het netwerk Publieke Dienstverlening – waarin alle uitvoeringsorganisaties zijn vertegenwoordigd, een klemmende oproep deed aan tafel bij de informateurs. Het is iets dat elke partij volgens Nathalie van Berkel eigenlijk wel wil: het versimpelen van de wetten en regels in Nederland. “Maar laten we het nu ook echt eens doen”, zei Van Berkel, die bestuurder is bij uitkeringsinstantie UWV.

Onlangs zei de bestuurder ongeveer hetzelfde in NRC Handelsblad (3). Uitvoeringsinstanties verwachten het een en ander van een nieuw kabinet. “Ik kan geen plek bedenken waar het lekker simpel is”, aldus Van Berkel. “Maar bij zorg- en inkomensregelingen is het echt heel erg.”

(1) https://sociaalweb.nl/nieuws/wetsvoorstel-overbruggingsregeling-alleenverdieners-in-internetconsultatie/
(2) https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/politiek/artikel/5367115/ict-belastingdienst-geen-grote-beleidswijzigingen-tot-2026
(3) https://www.nrc.nl/nieuws/2024/02/19/uitvoerders-zijn-het-zat-politiek-moet-einde-maken-aan-complexe-wetten-en-regels-kijk-eerst-wat-je-simpeler-kunt-maken-a4190630