Zorgstelsel

Tien jaar na de decentralisaties blijkt dat de doelstellingen niet voor iedereen zijn gehaald. Mensen die problemen hebben op meerdere terreinen krijgt vaak te laat, te weinig of zelfs geen ondersteuning vanuit de gemeente. Dat concludeert het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in een knelpuntenanalyse die vandaag verschijnt. Deze groep mensen blijft structureel vastlopen in het systeem, waardoor hun situatie verergert en de druk op zwaardere vormen van zorg en ondersteuning groeit. Dit vraagt om fundamentele keuzes en een andere koers. Het SCP adviseert om daarbij eerst na te denken over de doelen en waarden van een nieuw stelsel, en pas daarna over de inrichting en financiering ervan.

De gezondheidszorg in Nederland staat internationaal bekend als toegankelijk en van hoge kwaliteit. Toch zien wij als Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme (NCDR) dat deze zorg in de praktijk niet voor iedereen gelijkwaardig is. Nog altijd krijgen mensen in Nederland niet altijd de zorg die zij nodig hebben, simpelweg omdat zij niet passen binnen het impliciete normbeeld waarop het zorgsysteem is ingericht. Zij worden geconfronteerd met vooroordelen, onjuiste aannames, afstandelijke communicatie of te late diagnoses en voelen zich vaak niet serieus genomen. Dit vergroot bestaande gezondheidsverschillen en tast het vertrouwen in de zorg aan.

De gebrekkige gegevensuitwisseling in het Nederlandse zorgsysteem leidt tot onnodige zorg, vermijdbare medische fouten en soms zelfs tot blijvende schade voor patiënten. Dat stelt Patiëntenfederatie Nederland op basis van eigen onderzoek en gesprekken met patiënten en professionals. De federatie roept in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen op tot grote versnelling om het probleem structureel op te lossen. “Goede zorg begint bij goede informatie,” zegt directeur-bestuurder Arthur Schellekens. “Zolang die informatie niet beschikbaar is waar en wanneer dat nodig is, verspillen we kostbare capaciteit en lopen patiënten onnodig risico.”

In deze blog deelt Theijs van Welij, senior adviseur in het publiek domein, zijn persoonlijke visie op de transformaties in het Sociaal Domein. De afgelopen 10 jaar heb ik veel geleerd van de transformaties in het Sociaal Domein bij een waaier aan gemeenten. In een terugblik constateer ik dat verschillen in bestuurscultuur, organisatiestructuur en ambtelijke cultuur als bepalende factoren heb ervaren voor het realiseren van een samenhangend en integraal beleid. Natuurlijk heeft de landelijke politiek c.q. de Rijksoverheid met wisselende visies en programma’s impact op de beleidsvrijheid van gemeenten en regionale samenwerking, deze laat ik voor nu buiten beschouwing.

De Nederlandse zorgsector is verantwoordelijk voor ongeveer 7% van de nationale CO₂-uitstoot, 13% van het grondstoffengebruik, 4% van het afval en levert daarmee een aanzienlijke bijdrage aan de milieubelasting in Nederland. Een belangrijke Europese richtlijn gericht op duurzaamheidsrapportering door ondernemingen is de Corporate Sustainability Reporting Directive(externe link) (CSRD) van de Europese Unie, een onderdeel van de Europese Green Deal. In de RIVM-kennisnotitie wordt de CSRD met behulp van praktijkvoorbeelden toegelicht en beschreven wat de implicaties voor de zorgsector zijn. Daarnaast wordt toegelicht hoe milieudata in de zorg, zoals de milieuvoetafdruk van het RIVM(externe link), kan worden benut voor CSRD‑rapportage.

Gemeenten die investeren in een consistente, doordachte sturingsfilosofie kunnen de complexiteit van het sociaal domein beter beheersen en effectiever samenwerken. Sturing is geen vrijblijvende filosofie, maar de praktische invulling die richting geeft aan keuzes, samenwerking en uitvoering.

Maar verduurzaming gaat verder dan alleen uitstoot: ook het gebruik van grondstoffen, afval en medicijnresten vragen om aandacht. Bovendien draagt een gezonde leefomgeving direct bij aan de gezondheid van mensen: een win-win voor mens én milieu. Zorginstellingen kampen echter met verschillende grote uitdagingen zoals personeelstekorten en de toegankelijkheid van zorg garanderen. Dit bemoeilijkt mogelijk het prioriteren van verduurzaming op de strategische agenda. De subsidieregeling Implementatie- en opschalingscoaching (IOC) voor Duurzame Zorginitiatieven kan dan uitkomst bieden.

Een belangrijke pijler in het Nederlandse zorgstelsel is het medisch beroepsgeheim. Het is belangrijk dat bij patiënten geen onzekerheden bestaan over de vraag of hun vertrouwelijke gegevens bij een hulpverlener veilig zijn. Dat zou er namelijk toe kunnen leiden dat zij geen of te laat hulp zoeken. Schending van het beroepsgeheim wordt dan ook niet lichtvaardig opgevat en kan civielrechtelijk, tuchtrechtelijk en zelfs strafrechtelijk verwijtbaar zijn. Het beroepsgeheim is echter niet absoluut. In dit tweeluik zoomen wij in op de werking van ons zorgstelsel door te bespreken hoe wordt omgegaan met het beroepsgeheim bij faillissementen van zorgaanbieders (dit blog) en bij controle door zorgverzekeraars (de vorige blog).

Deze week debatteert de Tweede Kamer over digitale ontwikkelingen in de zorg. De VNG vraagt de Kamerleden daarbij nadrukkelijk oog te hebben voor het sociaal domein. Digitalisering is namelijk essentieel om inwoners tijdig passende zorg en ondersteuning te bieden en het zorgstelsel houdbaar te maken.