Aleid Wolfsen (AP) voor de Enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening: ‘Het moet anders’

Het verhoor van Wolfsen is onderdeel van een groter onderzoek uitgevoerd door de commissie over het fraudebeleid van de overheid in het kader van overheidsdienstverleningen. De enquête bouwt op twee eerdere onderzoeken naar de toeslagenaffaire en het functioneren van uitvoeringsorganisaties. De commissie kijkt met name naar wat er in de dienstverlening is misgegaan en hoe burgers zich tegen discriminerende overheidsbeslissingen hebben kunnen verdedigen.

Pessimistisch uitzicht

Wolfsen drukte zich pessimistisch uit over de huidige overheidscultuur met betrekking tot fraudebestrijding. Een van de grootste uitdagingen voor Wolfsen blijft het transparantieniveau van overheidsinstanties bij hun verwerking van persoonsgegevens. Gevraagd naar het aantal klachten dat bij de AP vorig jaar is ingediend met betrekking tot het fraudebestrijdingsbeleid van de overheid, gaf Wolfsen toe dat er 'verrassend weinig' zijn (minder dan 200 van de in totaal 25.000). In het licht van de recente privacyschandalen in het domein van sociale zekerheid, vindt Wolfsen dat dit een teken is van hoe weinig burgers weten over welke van hun informatie wordt verwerkt door de overheid met als doel fraude te bestrijden. Zouden burgers vernemen dat er beslissingen zijn genomen op basis van zeer gevoelige maar niet noodzakelijk relevante informatie voor fraudeopsporing, zoals afkomst- of nationaliteitsgegevens, dan zouden ze hoogstwaarschijnlijk bezwaar maken, aldus Wolfsen. Toch blijkt het uitoefenen van het recht op inzage van persoonsgegevens bij de Belastingdienst nog een moeilijke taak te zijn, zoals verschillende klachten ingediend door burgers bij de AP laten zien.

Capaciteitsproblemen

Wolfsen pleit voor een intensivering van het toezicht op de naleving van de wet binnen overheidsinstanties. De AP heeft al haar budget zien verhogen met bijna 5 miljoen euro in september, voor een jaarlijkse totaalsom van meer dan 40 miljoen. Wolfsen constateert echter dat de toezichthouder jaarlijks over 100 miljoen euro zou moeten beschikken om ‘basaal’ te kunnen functioneren. Dit is meerdere keren extern onderzocht, maar de grote privacyschandalen die de AP de afgelopen maanden heeft beziggehouden, zoals bij de UWV en het Kadaster, doen Wolfsen twijfelen aan de adequaatheid van deze laatste schattingen.

Wat moet er anders?

Wolfsen herkent dat er een grote honger naar data is ontstaan bij overheidsinstanties, wat vooral grote gevolgen kan hebben voor kwetsbare mensen. Hij maakt zich vooral zorgen over hoeveel inzicht de overheid heeft in het leven van deze mensen en toch hoe steeds minder transparantie bestaat in de verwerking van hun gegevens. De oplossing is volgens de voorzitter van de AP om overheidsinstanties zowel kwalitatief als kwantitatief in staat te stellen dat ze privacywetgeving voldoende kunnen naleven. Ze moeten voldoende personeel hebben om 'tegenwicht te kunnen bieden aan de massale digitalisering' waarmee ze te maken hebben. Anderzijds vindt Wolfsen dat er een cultuurverandering moet plaatsvinden bij deze organisaties. Hier noemt hij twee belangrijke factoren die deze verandering zullen voortstuwen: gezond verstand en actieve deelname aan de belangrijke grondrechtelijke discussies van tegenwoordig.

Na vier weken onderzoek zijn de verhoren van de Enquêtecommissie eind vorige week afgerond.